خلاصة:
ﻋﻠﻮم ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻗﺮآن را در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻔﺴﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و اﺑﺰاری ﺑﺮای ﻓﻬﻢ ﺑﻬﺘﺮ آﯾﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، از دﯾﺮﺑﺎز ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻔﺴﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ(ره )از ﻗﺮآنﭘﮋوﻫﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ، در آﺧﺮﯾﻦ اﺛﺮ ﺧﻮد ﺑﻨﺎم» اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ اﻻﺛﺮی اﻟﺠﺎﻣﻊ «ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺶ ﺟﻠﺪ و ﺗﺎ آﺧﺮ ﺳﻮره ﺑﻘﺮه و ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺗﻮاﻧﺎی اﯾﺸﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، در ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺧﻼل ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﻔﺴﯿﺮی، ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻠﻮم ﻗﺮآﻧﯽ از ﺟﻤﻠﻪ اﻋﺠﺎز، ﻧﺴﺦ، اﺳﺒﺎب ﻧﺰول و... را ﻣﻮرد دﻗﺖ و ﮐﻨﮑﺎش ﻗﺮار دادهاﻧﺪ. در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﺮدآوری و ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺗﺒﯿﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ، ﮐﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ داﻧﺶﻫﺎ را در ﻓﻬﻢ و درک آﯾﺎت و ﺳﻮره-ﻫﺎی ﻗﺮآن، واﮐﺎوی و اراﺋﻪ ﮐﻨﺪ. در ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺛﺮی ﺟﺎﻣﻊ، اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ( ره )در اﯾﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﻨﮑﺮ وﺟﻮد ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه و آنرا ﻣﺮدود اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻈﺮﯾﺎت و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺪﯾﺪی در ﺑﺤﺚ اﺳﺒﺎب ﻧﺰول، ﺣﺮوف ﻣﻘﻄﻌﻪ، ﻣﮑﯽ و ﻣﺪﻧﯽ، ﻗﺮاﺋﺎت و اﻋﺠﺎز را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﺤﺚ ﺗﺤﺪی ﻗﺮآن و ﻣﺮاﺣﻞ آن، از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺪﯾﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ( ره )ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ.
ملخص الجهاز:
علامه معرفت(ره) از قرآنپژوهان معاصر، در آخرین اثر خود بنام «التفسیر الاثری الجامع» که شامل شش جلد و تا آخر سوره بقره و به قلم توانای ایشان میباشد، در مقدمه و همچنین در خلال مباحث تفسیری، برخی از مباحث علوم قرآنی از جمله اعجاز، نسخ، اسباب نزول و ...
در بررسی تفسیر اثری جامع، این نتیجه حاصل شده است که علامه معرفت(ره) در این تفسیر منکر وجود هرگونه نسخ شده و آنرا مردود اعلام میکند، همچنین نظریات و مطالب جدیدی در بحث اسباب نزول، حروف مقطعه، مکی و مدنی، قرائات و اعجاز را مطرح میکند؛ بحث تحدی قرآن و مراحل آن، از جمله مطالب جدیدی است که علامه معرفت(ره) به آن اشاره میکند.
(معرفت، 1387، ج1، صص6) 5) علوم قرآنی در التفسیر الاثری الجامع علامه معرفت(ره) علاوه بر دیگر آثارش ازجمله التمهید فی علوم القرآن و علوم قرآنی، در تفسیر اثری جامع نیز در خلال مباحث تفسیری به دیگر دانشهای علوم قرآنی پرداخته است؛ البته برخی از این موارد (مانند اعجاز و تحدی) در تکمیل نظراتش و برخی نیز (مانند ناسخ و منسوخ) غیر از آنها و در ردشان میباشد.
(معرفت، 1387، ج1، صص 176-180) و در کتاب التفسیر و المفسرون نیز ذیل معرفی تفسیر ابن عباس، اشاراتی به این موضوع دارد؛ ایشان در بیان اهمیت و جایگاه اسباب نزول میگوید: «اسباب النزول نقش بسیار مهمی برای رسیدن به مفاهیم قرآن دارد؛ زیرا آیات و سورههای قرآن به تدریج و در فواصل زمانی مختلف و مناسبتهای گوناگون نازل گردیده است.