خلاصة:
سازمان های وکالت امامیه و دعوت اسماعیلیه دو نهاد سری بودند که هرکدام با هدف انتشار و استمرار فعالیت های عقیدتی،سیاسی و تبلیغی خود در نواحی متعدد سرزمین های اسلامی و در چارچوب برنامه ای منظم و سازمان یافته ، با محوریت امامان و سلسله وکلا و داعیان خود به وجود آمدند.امامان معصوم (علیهم السلام) در عصر حضور برای تسهیل و امکان بهتر ارتباط با شیعیان سازمان وکالت را تشکیل دادند و امامان اسماعیلیه نیز با ایجاد سازمان دعوت و بهره گرفتن از داعیان خود کوشش نمودند ارتباط منظم با پیروان خود را فراهم کنند.لازم به ذکر است که اهمیت بررسی تطبیقی این دوسازمان موجب قضاوت بهتر تاریخی نسبت به سیاست ها،اهداف وعملکرد آنان می شود. پرسش اصلی در این مقاله این است که دو سازمان وکالت و دعوت چه وجوه اشتراک و افتراقی در چگونگی شکل گیری و پیدایش سازمانی خود داشته اند؟در پاسخ می توان گفت،سازمان وکالت امامیه در شرایط خاص تاریخی دوره امام صادق(ع) به بعد بنا به دلایل افزایش تدریجی شیعیان ، سخت گیری روز افزون دولت عباسی ، دشمنی دیگر رقبا و مخالفان عقیدتی و سیاسی نسبت به آنان ،توسط امامان معصوم شکل گرفت.امامان(علیهم السلام) با اهداف چندگانه ساسی-اجتماعی به هدایت شیعیان ، حفظ ارتباط و صیانت از آنان ، گسترش و تحکیم عقاید شیعه ،احقاق حق اهل بیت و ترویج معارف شیعه کوششی مستمر داشتند.اسماعیلیه نیز با تشکیل سازمان دعوت مدعی امامت منصوص اسماعیل و فرزندش محمد بن اسماعیل، به عنوان امام پس از امام صادق(ع) بودند.
The Imamiyya Advocacy Organization and the Ismaili Invitation were two secret institutions, each with the aim of disseminating and continuing their ideological, political and propaganda activities in various parts of the Islamic lands and within the framework of a regular and organized program, focusing on Imams, lawyers and da'is. They came into being on their own.I nfallible Imams (pbuh) in the era of presence to facilitate and better communication with Shiites formed the Advocacy Organization and the Ismaili Imams also tried to provide regular communication with their followers by creating an organization to invite and benefit from their da'is. It should be noted that the importance of a comparative study of these two organizations leads to a better historical judgment of their policies, goals and performance. The main question in this article is what are the commonalities and differences between the two organizations of advocacy and invitation in how their organization was formed and originated? In response, it can be said that the Imamiyya Advocacy Organization in the special historical conditions of the period of Imam Sadegh (AS) onwards due to the reasons for the gradual increase of Shiites, the increasing strictness of the Abbasid government, hostility of other rivals and ideological and political opponents towards them, by infallible Imams Formed. Imams (pbuh) with continuous socio-political goals to guide the Shiites, maintain communication and protection from them, expand and strengthen Shiite beliefs, realize the rights of the Ahl al-Bayt and promote Shiite teachings
ملخص الجهاز:
از يک سو، با بررسي اسناد و مدارک تاريخي و دريافت مستندات، علاوه بر بيان وجوه اشتراک و افتراق، در پاسخگويي به سؤال اصلي تحقيق، کوشش خواهد شد و استنادات و استدلالهايي دال بر پاسخگويي به برخي سؤالات فرعي ارائه خواهد گرديد؛ از جمله اينکه با فرض احتمال، موقعيت، ريشه و پيشينة خانوادگي، اهداف و زمينههاي مساعد براي فعاليت، از عوامل مؤثر در شکلگيري و پيدايش اين دو سازمان بوده است و نيز فرض احتمال تلاش براي رسيدن به اهداف، لزوم ارتباط با پيروان و انجام امور آنان، کوشش براي حفظ موجوديت پيروان اماميه در برابر اختناق و فشار سياسي بنيعباس و زمينهسازي عصر غيبت از سوي سازمان وکالت که توانست تأثيراتي قابل توجه بر فضاي موقعيتي شيعه و جامعة زمان خود داشته باشد.
شکلگيري سازمان وکالت اماميه امامان معصوم( در عصر حضور براي فعاليتها و اهداف خود در ارتباط با پيروان خويش سازمان وکالت را تشکيل دادند که بنا به نظر برخي منابع شيعه و ديدگاه برخي از پژوهشگران جديد، زمان تأسيس آن در عصر امام صادق عليه السلام و توسط ايشان (طوسي، 1417، ص209-210) و خاتمة آن در زمان پايان غيبت صغرا بوده است (طوسي، 1417، ص242-243 / صدوق، 1359، ص516) اين سازمان که طي دورة مزبور و بنا به اقتضاي زمان به کار خود ادامه داد و به لحاظ کارکرد و گسترة فعاليت مراحلي را طي کرد.