خلاصة:
در جامعة کنونی امنیت مهمترین پیششرط فضاهای شهری زیستپذیر و با کیفیت است. لزوم پرداختن به مقولة امنیت یکی از مؤلفههای مهم و تأثیرگذار در سرزندگی و ادامة حیات فضاهای شهری در مناطق اسکان غیررسمی است که سبب انجام این مطالعه با هدف تبیین مدل مفهومی و فرایند شکلگیری امنیت فضایی در این مناطق شده است. فرایند شکلگیری و تکوین امنیت فضایی تاکنون در مطالعات صورتگرفته بررسی نشده و مراحل مختلف شکلگیری آن تبیین نگردیده است؛ از اینرو هدف اصلی پژوهش حاضر ضمن بررسی شاخصها و معیارهای مؤثر بر امنیت فضایی، تبیین فرایند شکلگیری و تکوین امنیت فضایی در مناطق اسکان غیررسمی است. رویکرد روششناسی پژوهش بر مبنای روش آمیخته (کمی و کیفی) است. فرایند انجام پژوهش بدینصورت بوده است که در بخش اول، ابتدا با بررسی ادبیات نظری، منابع کتابخانهای و اینترنتی مانند پایگاههای اطلاعات علمی، مجلات تخصصی مرتبط با حوزة امنیت و اسکان غیررسمی معیارها و شاخصهای مؤثر در شکلگیری امنیت فضایی (امنیت مکان بنیاد) شناسایی و احصا شد. در بخش دوم، بهمنظور برقراری ارتباط و توالی میان ابعاد و شاخصها، ارائة مدل ساختاری و تبیین مراحل شکلگیری از روش معادلات ساختاری تفسیری بهره گرفته شد. نتایج بهدستآمدة مدل یکپارچة امنیت فضایی در 4 سطح اصلی تقسیمبندی شد که ضوابط طراحی شهری و طراحی محیطی بهعنوان تأثیرگذارترین عوامل و بازتولید و ترمیم امنیت بهعنوان تأثیرپذیرترین عوامل شناسایی شدند. در بخش بعدی، با توجه به نتایج مدل تفسیری و نظر خبرگان فرایند شکلگیری و تکامل امنیت فضایی در سکونتگاههای غیررسمی به ترتیب در چهار مرحلة بلوغ اولیة امنیت (تولید امنیت)، بلوغ ثانویة امنیت (نظارت و حفاظت از امنیت)، امنیت تصرف و درنهایت مرحلة بلوغ کامل امنیت (بازتوانی، ترمیم و بازسازی) شناسایی شد.
the main question of this study is what are the indicators and criterions affecting spatial security and what and how is the process of formation and development of spatial security in informal settlements. The method of the present research is descriptive-analytical and the methodological approach is based on a mixed-method (quantitative and qualitative). We conducted this research in this way: In the first section of this research, by examining the theoretical literature, library and Internet resources such as scientific databases, specialized journals related to the field of security and informal housing, and research projects conducted by related organizations, we were able to identify and survey the effective criterions and indicators that are influential to the formation of spatial security (location based security). Then; in order to make a connection and sequence between dimensions and indicators, the structural model was presented and the stages of formation were explained using the interpretive structural equations approach. The results of the integrated spatial security model were classified and graded into four main levels, in which the principles of urban design and environmental design identified as the most influential factors. In the next section, according to the results of the interpretive model and the opinion of experts, the process of formation and transformation of spatial security in informal settlements was identified in four stages, respectively; The primary maturity of security (producing security), the secondary maturity of security (monitoring and protection of security), the security of occupation and finally the stage of complete maturity of security.
ملخص الجهاز:
نبود امنيت در فضاهاي شهري در بروز رفتارهاي ناهنجار شهري تأثيرگذار است و درنتيجه سبب کاهش حضور شهروندان در فضاهاي شهري ميشود و ميزان سرزندگي فضا را کاهش ميدهد (نظم فر و همکاران ، ١٣٩٧: ١٣٥؛ Mak ٢٠١٨ ,and Jim)؛ بنابراين ناامني مکان و فضاهاي شهري نشاط و سلامتي را در زندگي روزمره مختل ميکند و با ايجاد مانع بر سر راه رشد فرهنگي و مشارکت عمومي هزينه هاي بسياري را براي جامعه به دنبال دارد.
از آنجا که بدون شناخت روند بروز و ظهور پديده ها و مشکلات موجود نميتوان به ارائۀ راه حل هاي واقعي و کاربردي دست يافت ، شناخت فرايند شکل گيري، تکوين و تکامل امنيت فضايي (مکان بنياد) ميتواند ضمن عمق دادن به حوزٔە شناخت فکري و تحليل عميق تر مسائل ، بستري براي پژوهش هاي آتي و تصميم گيري و اتخاذ راهبردهاي مناسب و مقتضي در مناطق جرم خيز و ناامن کشور تلقي شود؛ از اين رو هدف اين مطالعه ضمن بررسي مهم ترين مؤلفه هاي تأثيرگذار در شکل گيري امنيت فضايي، تبيين فرايند شکل گيري و تکامل امنيت فضايي در سکونتگاه هاي شهري به طور عام و در مناطق اسکان غيررسمي به طور خاص است .
1 امنيت فضايي آنچه به عنوان امنيت فضايي در اين پژوهش مطرح شده ، بعد کالبدي- فضايي امنيت يا به عبارتي امنيت مکان بنياد است ، اما همان طور که جاکوبز و هيل يير (موسوي و همکاران ، ١٣٩٤) در تبيين امنيت شهري اشاره کرده اند، موضوع تعامل فضاي فيزيکي و فرايندهاي اجتماعي که محيط را ميسازند نيز مورد توجه قرار گرفته و بر فعال بودن فضا به عنوان عاملي در ايجاد يک محيط امن و موفق تأکيد شده است .
Assessing Security in Urban Public Spaces (Case Study: Parks of Tehran).