خلاصة:
با فرارسیدن اسلام» شیشهگران ایران در قرنهای ۳ و ۴ ه.ق دستآفریدههای ارزندهای خلق کردهاند که در گذر زمان
بخشی از آنها بر جای مانده است. هدف این پژوهش مطالعه ابریقهای شیشهای ایران با تمرکز بر ساختار کلی اجزاء فرم؛
نقوش و تزیینات تحت عنوان ریختشناسی است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش که ابریقهای شیشهای ایران
در قرون ۳-۴ ه.ق دارای چه ویژگیهای بصری هستند؟ انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نمونه
های مورد نظر به شیوه کیفی و با رویکرد ریختشناسانه مورد ارزیابی قرار گرفتهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که
ابریقهای شیشهای از عناصر ثابت مخزن» دهانه و دسته تشکیل شدهاند. زائده روی دستهء گردن» پایه تزیینات و نقوش از
اجزای متغیر این ابریقها است. مخزن ابریقهای شیشهای با فرمهای اشکی» شلجمی» گوشتکوبی» استوانهای و تلفیقی از
آنها با دهانههای تنگ,» استوانهای و گشاد ساخته شدهاند. دسته از دهانه این ظروف به ابتداء میانه یا انتهای مخزن متصل
شده است. زائده بر روی دسته اغلب ابریقهای شیشهای برجسته بوده و پایه مسطحی در کف تمام ابریقهای شلجمی و
بعضی از ابریقهای اشکی توسط شیشهگر در نظر گرفته شده است. تزیینات ابریقهای شیشهای ایران در دو دسته انتزاعی
محض و شمایلی-انتزاعی قابل پیگیری است.
ملخص الجهاز:
ق با توجه به مؤلفههای ساختار کلی اجزا، فرم، ریخت و تزیینات مورد بررسی قرار میگیرند تا با تکیه بر منابع و آثار مزبور تا حد امکان تصویری دقیق و علمی از ابریقهای شیشهای ایران به منظور پیشبرد دانش هنر شیشهگری ایران ارائه دهد.
این پژوهش روشمند بوده و ابریقهای شیشهای را بر اساس مبحث ریختشناسی اعم از شناسایی و تعیین عناصر ثابت و متغیر هر اثر مورد مطالعه قرار میدهد.
ق ایران به لحاظ ریختشناسانه دارای چه ویژگیهای بصری بوده و از کدام عناصر ثابت و متغیر تشکیل یافتهاند؟ این بازه زمانی از اینرو انتخاب شده است که صنعت شیشهگری در اوایل دوران اسلامی بر خلاف دیگر صنایع مورد توجه واقع نشد و بعد از گذشت قرون نخستین اسلام دوباره احیا گشته است.
پس از مطالعه ریختشناسانه ابریقهای شیشهای میتوان اذعان کرد مخزن، دسته و دهانه جزو عناصر ثابت و گردن، زائده روی دسته، پایه، تزیینات و نقوش جزو عناصر متغیر این آثار میباشند.
ریختشناسی عناصر متغیر ابریقهای شیشهای (منبع: نگارندگان) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 5- نتیجهگیری شیشهگری -از جمله هنرهاي دستي سرزمین ایران- در طول دوران اسلامی وارد مرحله نوینی شده است.
The purpose of this research is to study Iranian glass jugs with a focus on the general structure of components, forms, patterns and ornaments under the title of morphology which is a science in the field of literary studies currently used in other fields including art studies.
Keywords: Morphology, Glass Jugs, Glassmaking Art, Form, Decorations.