خلاصة:
زمینه: شوخی یکی از ویژگیهای رفتاری حائز اهمیت اخلاقی و از روشهای مهم و متداول ارتباطات انسانی است که علیرغم مزایای فراوان، در صورت عدم بهکارگیری صحیح، ممکن است پیامدهای غیراخلاقی به دنبال داشته باشد، این امر ابهاماتی درباره اخلاقی بودن ذاتی آن به ذهن متبادر مینماید. از این رو هدف مطالعه حاضر، تبیین ماهیت و چیستی شوخی و مقایسه آن با مفاهیم مشابه به منظور تعیین حدود و مرزهای آن به عنوان یک ویژگی و رفتار اخلاقی است که برای تحقق آن، از روش مرور روایی در میان تعاریف و نظریههای موجود در مقالات و کتب علمی و فرهنگهای لغت انگلیسی و فارسی پیرامون موضوع، استفاده شده است.
نتیجهگیری: نتایج مطالعه نشان میدهد که شوخی (ویژگی رفتاری) و شوخطبعی (مجموعهای از صفات شخصیتی)، مفاهیم اخلاقی و مثبتی هستند که در دو صورت میتوانند پیامدهای منفی به همراه داشته باشد: 1ـ عدم توازن در لطافت نقض (خروج از حدّ شوخی) 2ـ بهکارگیری بیش از حدّ (به لحاظ تعداد، دفعات و تناوب). لذا شوخی ممکن است پیامد غی راخلاقی در پی داشته باشد، اما شوخطبعی همواره مثبت و اخلاقی است. تبیین مرزهای اخلاقی شوخی، مستلزم مقایسه آن با مفاهیم مشابه و مرتبط است که برای این منظور باید دو قید: 1ـ هدفمندی و نیت (مثبت و خیرخواهانه) 2ـ کمخطر بودن نقض صورت گرفته را در نظر گرفت. بر این اساس در مطالعه حاضر برخی از مفاهیم مرتبط نظیر بذلهگویی، لطیفه، طعنه، تهکّم، تمسخر، اسهتزاء، دست انداختن دوستانه و... با شوخی مقایسه شده است.
Background: Humor is an important quality, which is highly effective in human communications. Despite its advantages, if humor is not used correctly, it may have unethical outcomes, springing to the mind a vague picture of humor’s intrinsic morality. Therefore, the current study sought to explain the nature of humor and compare it with similar concepts in order to establish its limits as a behavioral quality. To this end, the paper conducted a narrative review of existing definitions and theories in the relevant papers and books as well as English and Persian dictionaries.
Conclusion: The results showed that humor (a quality) and sense of humor (a combination of personal attributes) are positive ethical concepts that may produce negative outcomes in case of the following: (1) imbalance and (funny) content violation (exceeding the humor limits), (2) excessive use of humor (in terms of frequency and periodicity). As a result, humor is likely to have unethical outcomes, but sense of humor is always a positive behavioral quality. To demarcate humor morally, it is necessary to compare it with similar and related concepts; such a comparison requires the following: (1) intention and purposefulness (positive and well-meant), (2) minor violation. In line with this, this paper compared humor with several similar concepts including witticism, jokes, sarcasm, irony, mockery, derision, teasing, etc.
ملخص الجهاز:
از اين رو هدف مطالعه حاضر، تبيين ماهيت و چيستي شوخي و مقايسه آن با مفاهيم مشابه به منظور تعيين حدود و مرزهاي آن به عنوان يك ويژگي و رفتار اخلاقي است كه براي تحقق آن، از روش مرور روايي در ميان تعاريف و نظريههاي موجود در مقالات و كتب علمي و فرهنگهاي لغت انگليسي و فارسي پيرامون موضوع، استفاده شده است.
با توجه به اينكه بيشتر پژوهشهاي انجام شده در زمينه شوخطبعي در داخل كشور، در حوزه زبانشناسي بوده و خلأ بررسي اخلاق محور موضوع، احساس ميشود، اين مطالعه در تلاش است كه با مرور منابع و تحقيقات رفتاري و اخلاقي انجام شده درباره شوخي و شوخطبعي، زمينه را براي آشنايي با مفاهيم اوليه و مرزهاي آن مشخص نمايد.
با توجه به آنچه ذكر گرديد، در اين مطالعه شوخي و خصوصاً شوخطبعي، مفاهيم اخلاقي و مثبتي در نظر گرفته شده است كه در دو صورت ميتواند پيامدهاي منفي به همراه داشته باشد: 1ـ عدم توازن در لطافت نقض (خروج از حدّ شوخي) 2ـ بهكارگيري بيش از حدّ (به لحاظ تعداد، دفعات و تناوب).
The psychology of humor: An integrative approach.
The psychology of humor: Theoretical perspectives and empirical issues.
Persian language dictionary.
Tehran: Dictionary Organization.
). The psychology of humor: Theoretical per- spectives and empirical issues.
Available at: https://dictionary.