خلاصة:
این مقاله در مورد ضرورت روزآمدسازی روشهای فهم متون راهبر (متون دینی) است که باید به مقتضای پیشرفت علوم، برداشت ما از متون مقدس هم متناسب و همگام با آن مطرح شود. در این مسیر، میتوان با کمک ابزارهای مختلف و با ارائۀ مبانی فهم و سیر منطقی فهم سخن، به مقصود اصلی گوینده نزدیک شد و از شاخههای علوم مرتبط با آن مانند زبان و ادبیات، سبکشناسی، هرمنوتیک، اصول فقه نیز به شکلی منسجم یاری بگیریم تا برای یافتن سرشت متنی احادیث که یکی از محورهای اصلی فرهنگ ماست، کوششی دوباره نماییم. پژوهش حاضر سعی دارد با مرور روشهای سنتی حدیثپژوهی و استمداد از علوم یاریگر آن که برخی قدیمی و برخی امروزی است، به نظامی در بررسی حدیث دست یابد که ما را در فهم روزآمد حدیث و برداشت از آن به روش بینارشتهای یاری رساند.
ملخص الجهاز:
در این مسیر، میتوان با کمک ابزارهای مختلف و با ارائۀ مبانی فهم و سیر منطقی فهم سخن، به مقصود اصلی گوینده نزدیک شد و از شاخه-های علوم مرتبط با آن مانند زبان و ادبیات، سبکشناسی، هرمنوتیک، اصول فقه نیز به شکلی منسجم یاری بگیریم تا برای یافتن سرشت متنی احادیث که یکی از محورهای اصلی فرهنگ ماست، کوششی دوباره نماییم.
4 حدیث یا خبر، تقسیمبندیهای فراوانی دارد؛ مثلاً به لحاظ یقینآور بودن، از دیدگاه شیعه یا بر اساس اتصال و انقطاع سند انواع مختلفی دارد 5 که در اینجا امکان ذکر همۀ آنها نیست؛ اما نکتۀ مهمّ این است: «حدیث معتبر» برای چهار نوع حدیث به کار میرود که میتوان برای آن، دو تعریف ذیل را ارائه داد: سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، (ریاض: مکتبة الکوثر، 1415)، ج 1 ص 23.
بسیاری از بدفهمیها و سخت فهمیها، ناشی از اشتباه در قرائت و کتابتِ احادیث موجود در نسخههای گوناگون است و ناگزیر باید همۀ نقلها و نسخههای در دسترس را بررسی کنیم و در سیر فهم، آنها را همواره به خاطر داشته باشیم؛ اما طیّ مسیرِ نه چندان آسانِ تخریج، در همه جا ضروری نیست و میتوان در مواردی که کتاب و نسخههای تصحیح شدۀ آن معتبر و قابل اعتماد است، از پیمودن این مسیر طولانی خودداری کرد و فقط در مواردی که با مشکل فهم یا تعقیدهای لفظی و متنی روبرو میشویم به نسخههای گوناگون مراجعه کنیم.