خلاصة:
هر جامعهای در فرایند دادرسی و رسیدگی قضایی در مرحله کشف جرم و تحقیقات مقدماتی برای حفظ حقوق عمومی و امنیت جامعه از یکسو و احترام، حمایت و تضمین حریم خصوصی شهروندان و افراد جامعه از سوی دیگر نیازمند وضع و تصویب قوانین مدونی است که با درنظر گرفتن حقوق جامعه و مصونیت حریم خصوصی شهروندان و افراد جامعه(متهمان)، منجر به کشف حقیقت یا احقاق حق بزهدیده(شاکی) و مجازات و تنبیه مجرم گردد. هرچند در اصول ۲۲ و ۲۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر مصونیت حریم خصوصی شهروندان و افراد جامعه تاکید اکید گردیده؛ اما در نظامهای دادرسی و رویه قضایی، تفتیش و بازرسی از سوی مامورین ذی صلاح (ضابطان قوه قضاییه)حسب مجوز قانونی یا دستور مقام قضایی در جهت کشف آلات و ادوات و ادله اثبات جرم و نیز اموال حاصله از جرم و در برخی موارد بهمنظوردستگیری و بازداشت متهمان و یا مجرمان با رعایت موازین شرعی و قانونی امری الزامی و ضروری است؛ فلذا مطابق آیین دادرسی کیفری اصلاحی ۱۳۹۴ تفتیش و بازرسی توسط ماموران دادگستری در مرحله کشف جرم و تحقیقات مقدماتی(دادسرا) با رعایت تشریفات و ضوابط قانونی بهرسمیت شناخته شده است. در این جستار تلاش گردیده قوانین داخلی (نظام حقوق داخلی) ایران درخصوص تفتیش و بازرسی در دادرسیهای کیفری و احترام به حریم خصوصی متهمان با نظام بینالمللی حقوق بشر مطابقت داده شود..
ملخص الجهاز:
هرچند در اصول 22 و 25 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر مصونیت حریم خصوصی شهروندان و افراد جامعه تاکید اکید گردیده؛ اما در نظامهای دادرسی و رویه قضایی، تفتیش و بازرسی از سوی مامورین ذی صلاح (ضابطان قوه قضائيه )حسب مجوز قانوني یا دستور مقام قضایی در جهت کشف آلات و ادوات و ادله اثبات جرم و نیز اموال حاصله از جرم و در برخی موارد بهمنظوردستگیری و بازداشت متهمان و یا مجرمان با رعایت موازین شرعی و قانونی امری الزامی و ضروری است؛ فلذا مطابق آیین دادرسی کیفری اصلاحی 1394 تفتیش و بازرسی توسط ماموران دادگستری در مرحله کشف جرم و تحقیقات مقدماتی( دادسرا) با رعایت تشریفات و ضوابط قانونی بهرسمیت شناخته شده است.
پیشینه تحقیق بهطور کلی تحقیقات چندان زیادی درخصوص نقش و اهمیت جایگاه تفتیش و بازرسی در دادرسیهای کیفری انجام نگرفته است؛ با توجه به اهمیت مقوله تفتیش و بازرسی،بهخصوص در عصر حاضر و مسائل حقوق بشري مرتبط با آن ، حقوقدانان مختلفی از اساتید و صاحب نظران هر یک به نوبه خود به آن پرداختهاند و نتایج مفیدي را نیز ارائه نمودهاند که میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: کتابهای آیین دادرسی کیفري دکتر محمود آخوندي ، در هواي حق و عدالت محمد علی موحد، آیین دادرسی کیفري دکتر محمد آشوري، آزادیهاي عمومی و حقوق بشر منوچهر طباطبایی موتمنی، مقالات حمایت از حریم خصوصی در مکان خصوصی در مقررات دادرسی کیفري ایران دکتر غلامحسن کوشکی، بازرسی منازل، اماکن و اشیا اشخاص در حقوق کیفري ایران با رویکرد به اسناد بین المللی اکبر وروایی ،علی جهانگیرپور، حمید جربانی، حمید هاشمی، راهنماي افسران تحقیق مهدي شهنازي، نقش نیروي انتظامی به عنوان ضابطین عام دادگستري محمد رضوی؛ همچنین دو پایاننامه با موضوعات «تفتیش و بازرسی پلیسی» در دانشکده آموزشهای الکترونیکی دانشگاه شیراز توسط فرانک ناظمیان و «بایستههای بازرسی در آیین دادرسی کیفری» در دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد توسط رضا ندایی در مقطع کارشناسی ارشد حقوق جزا دفاع گردیده است.