خلاصة:
خویشاوندی نسبی عباسیان با خاندان رسالت، پیروی از امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) در برابر امویان، پیگیری خونخواهی شهیدان عاشورا، شعارهایی مانند الرضا من آل محمد و یا منصور و گزارشهایی درباره منصور و مهدی بودن فرزندان آنان، زمینهای فراهم آورده بود که عباسیان در دوره پیش از خلافت دارای گرایش شیعی و مانند کیسانیه و زیدیه از گروههای شیعی شمرده شود. همسانی و همسویی ماهیت جنبش عباسیان با این نمادهای شیعی از موضوعات شایسته پژوهش است.
این مقاله با روش گردآوری دادهها و تتبع کتابخانهای و با رویکرد وصفی و تحلیلی به بررسی انتقادی ماهیت جنبش شیعی عباسیان میپردازد. این ارزیابی نیازمند سنجههایی در زمینه جایگاه اجتماعی جنبش، جایگاه دینی رهبران جنبش، رفتار رهبران عباسی، انگیزه و اهداف جنبش و دستآورد جنبش برای شیعیان است تا میزان باور و همراهی عباسیان با اندیشههای شیعی در فرآیند جنبش تا دستیابی به خلافت روشن گردد. یافتههای این پژوهش نشاندهنده آن است که همگرایی جنبش عباسیان با باورهای شیعی در یک فرآیند پنهان چرخش داشته است و گامبهگام به اندیشههای گروههای رقیب شیعه گرایش پیدا کرده است.
The relationship between Abbasids and Prophet’s household, following Amir al- Momenin Ali (PBUH), perusing the revenge of Ashura martyrs, the mottos like Al Reza Men Aal e- Mohammad and Ya Mansour and the reports on their siblings being regarded as Mansour or Mahdi provided the ground for Abbasids to be of Shiite tendency and belong to the Shiite groups such as Kisaniyeh and Zeidiyeh, before caliphate. The likeness of the nature of Abbasid movement with Shiite symbols are considered the issues worth to be investigated. Taking advantage of the descriptive-analytical approach and the library method of research, this study critically investigates the nature of Abbasid Shiite movement. This issue is in need of measurements related to the social position of movement, the religious position of people leading the movement, the conduct of Abbasid leaders, the motivation and objectives behind this movement and its actualization for the Shiites so that the amount of belief and consistency of Abbasids with the Shiite thoughts in the process of movement to the achievement of caliphate will be crystalized. The findings of this research illustrate that the convergence of Abbasid movement with the Shiite beliefs has covertly changed and gradually tended toward the beliefs of Shiite competitor groups.
ملخص الجهاز:
چرخش ماهیت شیعی جنبش عباسیان از آغاز تا آستانه خلافت تاریخ دریافت : ۹۷/۳/۱ تاریخ تأیید: ۹۹/۱۱/۲۷ 1 محمدرضا بارانی 2 یونس غفاری پور خویشـاوندی نسـبی عباسـیان بـا خانـدان رسـالت ، پیـروی از امیرالمـؤمنین حضرت علی در برابر امویـان ، پـیگیـری خـون خـواهی شـهیدان عاشـورا، شعارهایی مانند الرضا من آل محمد و یا منصور و گزارش هایی درباره منصور و مهدی بودن فرزندان آنان ، زمینه ای فراهم آورده بود که عباسیان در دوره پیش از خلافت دارای گرایش شیعی و مانند کیسانیه و زیدیه از گروه های شیعی شـمرده شود.
پس میتوان گفت که در آن دوره ، عباسیان مانند دیگر گروه های شیعی و علوی، پیرو تشیع و باورمند به ناشایستگی امویان و شایستگی خاندان رسالت برای خلافت بـوده انـد و همه فرزندان وابسته به خاندان رسالت مانند حسینیان ، حسـنیان ، طالبیـان و عباسـیان در جامعه ، جایگاه منتسب به تشیع و باورمندی به جانشینی امام علی را داشته اند، اما بین خود این گروه ها، رقابت بوده است .
برای دست یابی به این هدف لازم است ، سنجه هایی در زمینه ماهیـت شـیعی در نظـر گرفت که برای بررسی جایگاه اجتماعی جنبش به ارزیابی باور خلافت خاندان پیـامبر ، همراهی بزرگان شیعه ، تأیید رهبر جنبش به وسیله بزرگان شیعه و دست آورد جنبش برای شیعیان و برای بررسی جایگاه دینی رهبران جنبش به ارزیابی باور به اندیشه های شـیعی، رفتار دینی رهبران جنبش ، انگیزه و اهداف دینی جنبش میپردازیم تـا میـزان باورمنـدی عباسیان با هویت شیعی در فرآیند جنبش از هنگام واگذاری رهبری ابوهاشم به محمد بن علی تا آستانه دست یابی عباسیان به خلافت روشن گردد.