خلاصة:
زمینه و هدف: بینامتنیت یکی از تکنیکهایی است که میتواند به خلق رمانهای جدید بر پایۀ متون کهن کمک کند. مطالعات بینامتنی یکی از رویکردهای مهم در پژوهشهای ادبی معاصر است و طبق آن، هر متن ادبی، بازخوانش و زایشی از آثار ادبی پیشین یا معاصر است. مجید شفیعی، از نویسندگان برجستۀ حوزۀ کودک و نوجوان کشور و برنده چندین جایزۀ ادبی، از جمله کسانی است که به این قالب ادبی روی آورده است. رمان «کابوس ماهان»، نوشتۀ مجید شفیعی، بر پایۀ بینامتنیت و در پی بکار گرفتن شیوه ای تازه در روایت و گریز از شیوههای سنتی است.
روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعهای نظری به شیوۀ کتابخانه ای است که محدوده و جامعۀ مورد مطالعۀ آن هفت پیکر نظامی و کابوس ماهان را در برمیگیرد.
یافتهها: درونمایه ستمستیزی و زیادهخواهی در دو داستان و استفادۀ نمادین از نور در مقابل ظلمت از مفاهیم مشترکی است که با آن روبرو هستیم و استفاده از رنگ و نور نیز با بسامد بالایی که دارد، وجوه بینامتنی را در اثر فوق قوت بخشیده است.
نتیجهگیری: شفیعی از بینامتنیت صریح تعمدی و بینامتنیت ضمنی بر پایۀ هفت پیکر در این اثر خویش استفاده کرده است و از شگردهای داستانپردازی و مفاهیم مشترک نیز بهره برده است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Intertextuality is one of the techniques that can help to create new novels based on ancient texts. Intertextual studies are among the important approaches in contemporary literary research, according to which every literary text is a retelling and reproduction of previous or contemporary literary works. Majid Shafiei, one of the leading writers in the field of children and adolescents in the country and winner of several literary awards, is among those who have turned to this literary format. The novel "Mahan’s nightmare", written by Majid Shafiei, seeks to apply new method in narration and avoid traditional methods based on the intertextuality.
METHODOLOGY: The present research is a theoretical study with the library method whose extent and study population include Nezami’s Haft Peykar and Mahan’s nightmare.
FINDINGS: The findings of this study show that the theme of anti-oppression and avarice in the two stories and the symbolic use of light versus darkness are common concepts, and applying color and light with its high frequency, has strengthened the intertextual aspects in Mahan’s nightmare.
CONCLUSION: It is being conclude that Shafiei has used explicit-intentional and implicit intertextuality based on Haft Peykar in Mahan’s nightmare, and has also applied storytelling techniques and common concepts.
ملخص الجهاز:
در اين داستان نيز ماهان نوجوان که درگير توطئۀ ديوهاست ، با کمک سخنان نظامي که بعنوان خضر براي او کاربرد دارند، در نهايت به خواستۀ الياس که حفاظت از نسخۀ خطي هفت پيکر است ، عمل ميکند (کابوس ماهان ، شفيعي: صص ٣٨-٣٩).
اما برخي از اين اشعار، با اشعار مندرج در کتاب «هفت پيکر» کارکردي يکسان دارند؛ بويژه آنجا که شاهد رخداد و ماجراي مشابه هستيم ؛ براي مثال ، شفيعي در حکايت هريک از هفت مظلوم نزد ماهان ، ابياتي از هفت پيکر را تضمين ميکند که عيناً در حکايت دادخواهي هفت برگزيده مظلوم دربرابر شاه بهرام حضور دارند؛ همچنان که مضمون دادخواهيها در دو اثر يکسان است .
بنظر ميرسد بيشترين نوع ارتباط بنيامتني «کابوس ماهان » با «هفت پيکر» در حوزة بينامتنيت ضمني باشد که البته وجوه و اشکال مختلفي را دربرميگيرد که در ذيل بدانها اشاره شده است : شگردهاي داستان پردازي الف : شخصيت پردازي : در تعريف شخصيت آمده است «شخصيتها افرادي هستند که در يک نمايشنامه يا اثر روايي ارائه ميشوند و خواننده بر مبناي استنباط از خلق وخو و صفات اخلاقي و عاطفيي که در گفته ها- ديالوگها- و نيز رفتار- اعمال داستاني- آنها بروز مييابد، آنها را تحليل مينمايد» (فرهنگ توصيف اصطلاحات ادبي، آبرامز: ص ٤٣).