خلاصة:
مفهوم رایج تأمین اجتماعی غالباً در حمایت معیشتی دولتها از افراد جامعه خلاصه میشود. هرچند مفهوم تأمین اجتماعی، برآمده از تعریفی اصطلاحی و معاصر و برگرفته از نگاه سکولار غرب به نیازهای این جهانی انسان است، لکن به نظر میرسد این امر به هیچ وجه مانع از ارائۀ مفهومی جدید از آن نخواهد بود.
در پژوهش حاضر و با روش توصیفی ـ تحلیلی، مشخصاً به این مسئله پرداخته شده است که چگونه میتوان مفهومی از نظام تأمین اجتماعی، بر پایه زندگی مطلوب و بر اساس آموزههای قرآن کریم ارائه نمود؟ قرآن کریم کیفیتی از زندگی انسان را با عنوان «حیات طیبه» معرفی نموده است که دارای ویژگیهایی است؛ از جمله اینکه حیاتی دائمی، محصول مراتب ایمان و مصادیق گستردۀ عمل صالح، زندگی کرامتمدار، امنیتزا و آرامشبخش و در نتیجه زندگی شادمانه است. در این کیفیت از زندگی، تأمین زندگی مادی و معیشتی نه تنها مغفول نیست که از مهمترین عناصر و مؤلفههای تشکیل آن است. از سوی دیگر، از آنجا که بنا بر رویکردهای متفاوت به کرامت انسان، هدف غایی نظام تأمین اجتماعی حتی در مفهوم شایع آن، تأمین کرامت افراد جامعه معرفی شده است و این مهم از اهداف اساسی هدایتهای قرآن کریم است، نظام قرآنبنیان تأمین اجتماعی دارای ارتباطی تنگاتنگ با مفهوم حیات طیبه به عنوان زندگی مطلوب انسان خواهد بود. نتیجه اینکه این نظام، نظامی همسو با حیات طیبه و در راستای تأمین کرامت، امنیت و آرامش هر دو جهانیِ انسان اجتماعی است و دولت اسلامی به معنای حاکمیت و به عنوان قدرتمندترین نهاد اجتماعی، بیشترین وظیفۀ تأمین آن را دارد تا جایی که میتوان ادعا کرد که دولت اسلامی، دولت نظام قرآنبنیان تأمین اجتماعی است.
عاده یختزل المفهوم السايد للتامین الاجتماعی، فی دعم الحکومات المعیشی لابناء المجتمع. ومفهوم التامین الاجتماعی وان کان مستوحی من تعریف معاصر ومصطلح علیه وفی الرویه الغربیه العلمانیه لحاجات الانسان المادیه؛ الا انه یبدو ان هذا الموضوع لن یعیق بحال تقدیم مفهوم جدید عن هذا المصطلح. ترکزت هذه الدراسه الوصفیه التحلیلیه بالتحدید علی انه کیف یمکن صیاغه مفهوم عن التامین الاجتماعی، علی ان یکون قايما علی الحیاه السعیده المرجوه ومستلهما من التعالیم القرانیه؟ عرض القران الکریم نمط حیاه للانسان وعبر عنه ب«الحیاه الطیبه» التی تتمیز بسمات، منها انها حیاه دايمه، ونابعه من مراتب الایمان وتجسید للعمل الصالح، وحیاه کریمه امنه تجلب الهدوء والاطمينان، وحافله بالسعاده والسرور. فی هذا النمط لیس تامین الحیاه المادیه والمعاش مغفولا فحسب؛ یعد من اهم عناصره ومقوماته. من جانب اخر، بما ان هناک مقاربات شتی تجاه کرامه الانسان تناشد حتی فی مفهومها السايد، ضمان الکرامه الانسانیه، وبما ان هذا الهدف السامی من الاهداف الريیسه لهدی القران الکریم، فان النظام القرانی للتامین الاجتماعی یرتبط ارتباطا وثیقا بمفهوم الحیاه الطیبه باعتبارها حیاه الانسان المنشوده. وزبده القول ان هذا النظام نظام متناغم مع الحیاه الطیبه تحاول تامین کرامه الانسان الاجتماعیه وامنه وطمانینته فی کلتا الدارین، والدوله الاسلامیه بوصفها السلطه الحاکمه واقوی کیان اجتماعی، لها الدور الابرز فی تامینها؛ بحیث یمکن القول بان الدوله الاسلامیه، هی دوله النظام القرانی للتامین الاجتماعی.
The current concept of the social security is mostly limited to the subsistence protection for people in need by governments. Although the concept of social security is originated from the idiomatical and contemporary definition and adopted from the secular look of the West to the people’s needs for this world but it seems that it will not prevent to represent a new concept for it at all. In the present note and with analytic-descriptive method it has been specially debated about how it can be presented a meaning of the social security based on the favourite life and the Quran teachings. The noble Quran has defined a quality of life titled as pure -good- life (Arabic: الحیاه الطیبه) which has features such as the endless life which is the result of the degrees of the faith and the extensive instances of the good deeds, the dignity, safe and peaceful life and consequently a cheerful life. In this form of life, providing the physical life and livelihood is not neglected that it is of the most important factors and components of its formation. From the other side, according to the different approaches to human dignity, the ultimate goal of the social security system even in its current concept has been defined to provide the dignity of society individuals and this is of the basic goals of the holy Quran guidance. The Quran-based system of the social security will have a close connection with the concept of the good-pure- life as the favourite life. Accordingly, this system is in line with pure -good- life and conforming to provide dignity, security and peacefulness of the earthly and eternal life of the social beings and Islamic government meaning governing and as the most powerful social institute has the most responsibility to fulfil it as far as it can be claimed that the Islamic government is the government of the Quran-based system of the social security.
ملخص الجهاز:
از سوی دیگر، از آنجا که بنا بر رویکردهای متفاوت به کرامت انسان، هدف غایی نظام تأمین اجتماعی حتی در مفهوم شایع آن، تأمین کرامت افراد جامعه معرفی شده است و این مهم از اهداف اساسی هدایتهای قرآن کریم است، نظام قرآنبنیان تأمین اجتماعی دارای ارتباطی تنگاتنگ با مفهوم حیات طیبه به عنوان زندگی مطلوب انسان خواهد بود.
همچنین واژۀ «حیّ» در پنج مورد به خداوند نسبت داده شده (بقره/ 255؛ آل عمران/ 2؛ طه/ 111؛ فرقان/ 28؛ غافر/ 56) که مفاد آن زنده بودن مطلق خداوند و منشأ زنده بودن تمامی زندگان و زندگی آنان است (طباطبایی، 1393: 17/346)؛ لکن آنچه بیش از کاربرد حیات در مفهوم لغوی آن در قرآن کریم مطرح است، به کارگیری این واژه در مفاهیم عمیقی است که حقایقی را ورای مفهوم لغوی آن روشن ساخته است؛ مفاهیمی مانند حیات اخروی ـ در مقابلِ حیات دنیویـ که از آن به «حیَوان» (عنکبوت/ 64) به معنای حیات حقیقی، جاویدان و کمال واقعیِ محصول ایمان و عمل صالح (همان: 16/149ـ150) و نیز «دار القرار» و سرای آرامش و ثبات انسان (غافر/ 39) یاد شده است.
با این نگاه، تأمین اجتماعی، تنها محدود به تأمین معیشت مادی افراد نخواهد بود؛ بلکه هرآنچه در راستای تأمین عناصر سازندۀ حیات طیبه، یعنی ایمان و عمل صالح است، در نظام قرآنی تأمین اجتماعی نیز مورد توجه خواهد بود.