خلاصة:
بررسی راههای کسب معرفت دینی، یکی از وظایف مهم معرفتشناسی معاصر است و مشخص کردن آنها هم در معرفتشناسی و هم در زندگی فردی و اجتماعی بسیار اهمیت دارد. در معرفتشناسی مباحث زیادی در اینباره صورت گرفته است؛ لکن آنچه در نوشتار حاضر مورد توجه بوده، بررسی این راهها با نگاهی دروندینی است. ازاینرو، مسیله ما این است که آیا راههایی که برای کسب معرفت دینی در کتابهای معرفتشناسی دینی برشمرده شده است، از منظر قرآن نیز معتبر است یا خیر؟ ما با عرضه راههای کسب معرفت دینی رایج به قرآن، با روش تحلیلی توصیفی درصددیم تا اعتبار این راهها را از منظر قرآن مورد بررسی قرار دهیم. بررسی نشان میدهد آنچه را که در معرفتشناسی دینی رایج بهعنوان راههای کسب معرفت دینی معرفی شده، یعنی ادراک حسی، درونبینی، گواهی، حافظه، مرجعیت و عقل، قرآن نیز اعتبار اولیه آنها را تایید میکند و علاوه بر آنها حس دینی را نیز بهعنوان منبع دیگری برای معرفت دینی معرفی میکند.
Examination of the ways of acquiring religious knowledge is one of the important tasks of contemporary epistemology, and it is extremely important to identify them both in epistemology and in individual and social life. There has been a lot of discussion about this in epistemology, but what has been considered for this study is the examination of these ways from an intra-religious point of view. Therefore, there is a question for us, is whether the ways to acquire religious knowledge are listed in the books of religious epistemology, is it valid according to the perspective Qur'an? We try to the examination of these ways according to the perspective Qur'an by offering ways to acquire common religious knowledge of the Qur'an, by using analytical-descriptive methods. The examinations show that what is introduced in common religious epistemology as ways to acquire religious knowledge, that is, sense perception, introspection, testimony, memory, authority, and intellect, the Qur'an also confirms their initial validity, in addition, it introduces religious sense as another source for religious knowledge.
ملخص الجهاز:
ازاینرو، مسئلۀ ما این است که آیا راههایی که برای کسب معرفت دینی در کتابهای معرفتشناسی دینی برشمرده شده است، از منظر قرآن نیز معتبر است یا خیر؟ ما با عرضه راههای کسب معرفت دینی رایج به قرآن، با روش تحليلي ـ توصيفي درصددیم تا اعتبار این راهها را از منظر قرآن مورد بررسی قرار دهیم.
ازاینرو، مسئلۀ اصلی این است که آیا راههای کسب معرفت دینی که در معرفتشناسی دینی بر آنها تأکید شده، مورد قبول قرآن است یا خیر؟ با وجود اینکه به نظر میرسد باید چنین مباحثی بیشتر مورد توجه محققان دینپژوه قرار گرفته باشد؛ لکن جز در موارد اندکی، همچون بررسی نگاه قرآن به عقل، توجه آنان را به خود معطوف نداشته است.
حس شنوايی و معرفت دينی انسان برای هدایت یافتن باید کلام الهی را از طریق پیامبرصلیاللهعلیهوآله یا جانشینان ایشان بشنود و اگر این حس اعتبار نمیداشت، راهیابی به هدایت نیز با مشکلاتی همراه میشد؛ زیرا یکی از راههای فهم قرآن و ایمان به آن، شنیدن آیات قرآن است و به همین سبب، خداوند دعوت به شنیدن آیات قرآن میكند: «وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ» (اعراف: 204) و از پیامبرصلیاللهعلیهوآله ميخواهد به مشرکان پناه دهد تا کلام الهی را بشنوند: «وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكينَ اسْتَجارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلامَ اللَّهِ» (توبه: 6).
لکن مسئله آن است که آیا درونبینی میتواند راه کسب معرفت دینی نیز باشد یا خیر؟ به نظر میرسد که قرآن درونبینی را بهعنوان یکی از راههای کسب معرفت دینی میپذیرد؛ زیرا در قرآن از درونبینی همچون ادراک حسی بهعنوان مقدمهای برای شناخت خداوند مورد استفاده قرار گرفته است: «سَنُريهِمْ آياتِنا فِي الْآفاقِ وَ في أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ» (فصلت: 53).