خلاصة:
امامت از جنجالیترین مسایلی است که تاریخ اسلام به خود دیده است. اغلب متکلمان عامه آن را موضوعی فقهی و مربوط به مکلفان خواندهاند؛ درحالیکه این موضوع در نظر متکلمان امامیه، بحثی کلامی و مربوط به حقتعالی است. این مقاله در پی یافتن منشا این تفاوت است. برای رسیدن به این هدف با روش توصیفی تحلیلی، تعاریف امامت از منظر متکلمان فرقههای مختلف و همچنین وظایف و شرایطی که هریک برای امام قایلند بررسی شده است. نگارنده معتقد است آنچه سبب تفاوت جایگاه امامت در فرقههای مختلف مسلمان شده وظایف و نقشی است که ایشان برای امام معتقدند. امام در مکتب امامیه شخصی شبیه نبی بوده و در نگاه متکلمان عامه صرفا یک مدیر برای جامعه دینی است.
Imamate is one of the most controversial issues in the history of Islam. The public theologians consider it a jurisprudential issue related to the obligated sometimes, while this issue is a theological debate related to the Allah Almighty according to the Imami theologians. This study seeks to find the source of this difference. The definitions of Imamate have been examined, by using the descriptive-analytical method, based on the perspective of theologians of different sects, as well as the duties and conditions that each assign to the Imam to achieve this goal. The author believes that what has caused the difference in the position of the Imamate in different Muslim sects is the duties and roles that they believe in for the Imam. The Imam in the Imamate school is a person similar to the prophet and based on the view of public theologians is merely a manager for the religious community.
ملخص الجهاز:
واقعاً چرا موضوع امامت اینقدر میان این دو دیدگاه، متفاوت و چالشبرانگیز شده، بهگونهایکه امامت، معیار اصلی افتراق مکاتب اسلامی و مهمترین اختلاف در میان آنها تلقی گشته است؟ (شهرستانی، 1364، ج 1، ص31؛ لاهیجی، 1383، ص 465؛ نراقی، 1369، ص121) منشأ تفاوت این دیدگاهها در کجاست؟ چگونه است که امامت در نظر اهلسنت، امری زمینی و انتخابش با مردم است؛ ولی در نگاه امامیه امری آسمانی و نصبش با خداست؟ در ابتدا باید ببینیم مکاتب مسلمان در تعریف امام چه گفتهاند؟ آیا از تعاریف ایشان میتوان پاسخی برای این پرسش یافت؟ در حقیقت سؤال اصلی تحقیق این است که منشأ تفاوت دیدگاه اهلسنت و امامیه در موضوع امامت کدام است؟ برای پاسخ به این سؤال، سؤالات فرعی ذیل هم پاسخ داده خواهد شد: تعریف امامت از نظر اهلسنت و امامیه چه تفاوتی دارد؟ اهلسنت و امامیه چه وظایف و شرایطی برای امام قائل بوده و راه تشخیص امام را در چه میدانند؟ در میان آثار منتشرشده، تحقیقی را نیافتم که برای پاسخ به این پرسش تألیف شده باشد.
پس این تفاوت از کجاست؟ با توجه به شباهت دیدگاهها در تعریف امامت، پس چگونه است که موضوع امامت، نقطه افتراق اساسی شیعه امامیه با فرق دیگر اسلامی تلقی شده است؟ (لاهیجی، 1383، ص462) اگر امامت در این دو منظر تقریباً به یک معناست؛ چرا امامت از نظر امامیه، مقولهای کلامی و امری به دست خداست؛ درحالیکه از نظر اهلسنت موضوعی فرعی و فقهی و وابسته به مردم میباشد؟ برای دریافت پاسخ به این سؤال، باید ببینیم هرکدام از این مکاتب چه انتظاری از امام دارند و چه نقش و شرایطی برای امام قائلاند.