خلاصة:
معاهده تجارت تسلیحات نخستین هنجار بینالمللی حقوقی در حوزه تجارت تسلیحات متعارف است که در 2 سال 2013 در مجمع عمومی ملل متحد تصویب گردید. آنگونه که از متن سند برمیآید، معاهده دو هدف عمده ایجاد بالاترین معیارهای بینالمللی ممکن برای تنظیم یا بهبود مقررات تجارت بینالمللی تسلیحات متعارف و دیگری جلوگیری و ریشهکنی تجارت غیرقانونی تسلیحات متعارف و جلوگیری از انحراف آنها را پی میگیرد. قابلتوجهترین موضوع در این معاهده، دامنه وسیع تبادل و تسری دادن موازین موردنظر غرب به کمیت و کیفیت تجارت تسلیحات است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و باهدف آشنا نمودن متولیان امور در جمهوری اسلامی ایران از تهدیدها و فرصتهای معاهده، به این نتیجه کلی دستیافت که معاهده تجارت تسلیحات، سندی محدودیت زا برای تجارت تسلیحات برای جمهوری اسلامی ایران محسوب میشود که بر مبنای هنجارها و ارزشهای غربی طراحیشده است؛ اگرچه از مفرهای موجود در این معاهده برای حداکثر سازی فرصتها و به حداقل تهدیدات نیز میتوان بهره گرفت.
ملخص الجهاز:
درعینحال بومی بودن صنایع دفاعی کشور، عدم ذکر برخی ممنوعیت و محدودیتها، وجود حق تحفظ در معاهده، فرصت- تهدید بودن بسیاری از موارد تصریحشده در معاهده و ظرفیت بالای جمهوری اسلامی ایران برای نقشآفرینی در حوزه تسلیحات متعارف خود فرصتهای مناسبی است که میتوان در افزایش ضریب امنیت کشورمان از آن بهره گرفت.
این مهم نکتهای قابلتوجه است که بایستی مورد مداقه قرار گیرد، چراکه کشورهای صاحب فناوری و صادرکننده تسلیحات در صادرات محصول نهایی (اقلام هفتگانه نظام ثبت و سلاحهای کوچک و سبک) حساسیت ویژهای دارند و در مقابل برای اجزاء، قطعات و مهمات آنها که از فناوری سطح پایینتری برخوردار هستند و جمهوری اسلامی ایران نیز بسیاری از این محصولات را تولید و صادر میکند، محدودیت کمتری قائل شدهاند.
را باز گذاشته تا بازاری رقابتی با ویژگیهای مدنظر آنها ایجاد گردد؛ بنابراین میتوان از معاهده اینگونه برداشت نمود که جمهوری اسلامی ایران در واردات سلاحهای تصریحشده دربند 1 ماده 6(اقلام هفتگانه نظام ثبت تسلیحات متعارف و سلاحهای کوچک و سبک) با موانع متعددی روبرو خواهد بود و از سوی دیگر در صادرات محصولات خود که از سطح پایینتری از فناوری برخوردارند، نیز با موانع متعدد درفروش روبرو است؛ چراکه علاوه بر موازین طراحیشده برای صادرات، در توزیع آن با یک بازار رقابت غیررسمی و سخت روبرو است.