خلاصة:
یکی از شیوههای مطالعاتی، خوانش متون علمی، ادبی و دینی گذشته است. این متون، اطلاعات مفید و ارزشمندی را از علوم مختلف در اختیار علاقهمندان قرار میدهند؛ برخی از این متونِ ارزشمند توسط پژوهشگران تصحیح و چاپ شده و برخی دیگر نیز در پردۀ خمول و گمنامی باقی ماندهاند. قطعاً تصحیح و بررسی این نسخ خطی، کاری بس مفید و شایسته است که میتواند به شناخت بهتر آثار و آشکار شدن چهرۀ علمی این نویسندگان گمنام کمک کند. از جمله این نسخ خطی میتوان به نسخۀ ناشناختۀ المجامع الصوفیة و المراهص العلویه اشاره کرد که از آثار محمدصالح دستغیب شیرازی در قرن یازدهم هجری است. مؤلف در این اثر احادیث، آیات قرآن و روایات مرتبط با منزلت پیامبر عظیمالشأن اسلام(ص)، بعثت و معراج ایشان، ائمۀ اطهار(ع)، زندگی چهارده معصوم، جایگاه والای حضرت علی(ع) و ولایت ایشان را گردآوری کرده است. این نسخۀ خطی تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. در این جستار، پس از معرفی نویسنده و آثارش به بررسی این اثر دینی و تفسیری میپردازیم.
ملخص الجهاز:
محمدصالح دستغیب شیرازی در مقدمۀ کتاب المجـامع الص̛فویة و المـراهص العلویـه بـا دیدی عارفانه و با عنایت به حدیث کنتُ کَنـزاً مَ خفیـاً بـه بیـان روشـنگری دربـارٔە هـدف از آفرینش انسان و عالم خلقت میپردازد و میگوید هدف از خلقت آفرینش ، عبث نیسـت و بـا گریز به آیات محکم الهی و احادیث قدسی، دیدگاه خود را این گونه بیان مـیکنـد: «و از قـول خدای متعال مستفاد میشود که فرموده : وَمَا خَلَقْتُ اْلجِـنَّ وَاْلـإِْنسَِ إَّلـاِ لیعُْبـدُونِ ؛ یعنـی خلـق نکردم جن و انس را الا به واسطۀ آنکه مرا عبادت کنند و مراد در یعبد یعرفون است ؛ یعنی مرا بشناسند کما قال عز من قال کنتُ کَنزاً مَخفیاً فاحببتُ اَن اعرف فخلقـت الخلـق لکـی اعـرف فخلقت لاعرف » (همان : ٤).
محمدصالح دستغیب شیرازی هم در نوشتن اثر خود پایبند به رعایت این اصول بـوده و در این اثر از آیات و احادیث قدسی و صحیحه استفاده کرده است و در این بـاره مـینویسـد: «از آیات بینات کلام ربانی و احادیـث صـحیحۀ قدسـیه و نبویـه و اخبـار مصـحح منقولـه از حضرات ائمۀ هدی که علماء عالیمقدار و فقها و محدثین اولواالابصار و مشایخ کبـار و فرقـۀ نجیه و طلیفۀ محقه ـ رضوان الله علیهم ـ که کمـال تعمیـق نظـر در تصـحیح و تفسـیر آن هـا فرموده اند، در این کتاب شریف اکثر آن ها مع الاسناد الصحیحه ـ ان شاءالله ـ در سلک تحریر و بیان درمیآید» (نسخه : ٦).
دستغیب شیرازی با زبانی ساده و شیوا و خالی از صناعات ادبـی بـه نگـارش مـتن منثـور کتاب پرداخته و از احادیث و روایات و آیات قرآن در شرح تفاسیر بهره گرفتـه و بـرای بیـان شرح آیات ، از تفاسیر مفسران بنام استفاده کرده و در کنار این مطالب ، گاه به بیـان تفکـرات و اندیشه های خود در برخی آیات اشاره کرده است .