خلاصة:
استان خوزستان با داشتن پتانسیلهای بالای طبیعی و انسانی، چالشهای محیطی بسیاری پیش روی دارد که مخاطرات اقلیمی و پیامدهای آن چون امواج گرمایی، خشکسالی، سیل و... از مهمترین مظاهر آن است. در پژوهش حاضر با بهرهگیری از دادههای دمای سالانه 11 ایستگاه استان طی دوره زمانی 25 ساله (2017-1993) مخاطرات دمایی خوزستان مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. دمای حداکثر روزانه دوره گرم ایستگاههای استان از 15 اردیبهشتماه (5 می) تا 15 مهرماه (5 اکتبر) طی یک دوره 156 روزه برای هرسال و مجموعا برای 24 سال معادل روز 3744= (24*156) برای هر ایستگاه استخراج شد و ماتریس دادههای خام دمای حداکثر روزانه آمادهسازی شد. در ادامه جهت تشخیص روزهای گرم، خیلی گرم و ابر گرم، میانگین و انحراف معیار بلندمدت دادههای کل ایستگاهها طی دوره 3744 روزه محاسبه و شاخص استاندارد شده دمای حداکثر روزانه برای همه ایستگاهها محاسبه گردید. روزهای با ناهنجاری مثبت شاخص بیش از 5/1 تحت عنوان روزهای ابر گرم (بیش از 3/48 درجه)، روزهای با ناهنجاری شاخص بین 1 تا 5/1 تحت عنوان روزهای خیلی گرم (6/46 تا 3/48 درجه) و روزهای با ناهنجاری شاخص کمتر از 1 تحت عنوان روزهای گرم (28/43 تا 6/46) تعیین شد. در ادامه اعمال تحلیل خوشهای به روش پایگانی انباشتی بر روی ماتریس دادههای دمایی 11* 3744 و ترسیم نقشه پهنهبندی با استفاده از (GIS)، چهار پهنه مخاطرهآمیز دمایی (کم مخاطره، مخاطره متوسط، پرمخاطره و بسیار پرمخاطره) را در استان آشکار نمود. الف) ناحیه کم مخاطره: با روند شمالغربی- جنوبشرقی استان شامل سرزمینهای کوهستانی و نسبتا مرتفع که بر روی ارتفاعات زاگرس در منتهیالیه شرق و شمالشرقی؛ ب) ناحیه متوسط مخاطره: شامل کمربند کم ارتفاع مجاور رشتهکوه زاگرس در جنوبشرق؛ شرق و شمالی؛ ج) ناحیه زیاد مخاطره: در برگیرنده سرزمینهای کمارتفاع مرکزی، شرقی و غربی استان؛ د) ناحیه پرمخاطره: که بیشتر مناطق مرکزی و غربی خوزستان را در بر میگیرد.
In this study, to evaluate the temperature hazards of Khuzestan province, first the matrix of maximum daily temperature data for the warm period of the year of the stations from May 15 to October 6 (156 days) for a total of 24 years (2013-2017) is equivalent to 3744 days was extracted. In order to distinguish hot, very hot, and super hot days, the average and long-term standard deviation of the total station data during the period of 3744 days were calculated and the standardized maximum daily temperature index was calculated for all stations. Days with an index anomaly of less than 1, between 1 to 1.5 and more than 1.5 were designated as hot, very hot and super hot days, respectively. The application of cluster analysis by cumulative stacking method on the temperature data matrix of 3744*1144 and drawing a zoning map using (GIS), showed four temperature risk zones (low risk, medium risk, high risk, and very high risk) in the province: 1) Low risk area: with the northwest-southeast trend of the province, including mountainous and relatively highlands, which are located on the Zagros highlands at the eastern and northeastern extremities; 2) Medium risk zone: low altitude belt adjacent to Zagros mountain range in the southeast, East and North; 3) High-risk area: low-lying central, eastern and western lands of the province; 4) Very high-risk area: most of the central and western regions of Khuzestan.
ملخص الجهاز:
ياراحمدي و همکاران (١٣٩٨) در تحليل آماري بي هنجـاري هـاي دمـاي حـداقل و حـداکثر ايران در دوره سرد سال به منظور درک اثر تغيير اقليم بر مناطق مختلف ايران نشـان دادنـد کـه کمتـرين ميـانگين دمـاي حداقل پاييز (اکتبر، نوامبر، دسامبر) و زمستان (ژانويه ، فوريه ، مارس ) در نيمه غربي و بيشـترين آن در نيمـه جنـوبي رخ داده است .
براي پهنه بندي استان از نظر مخاطرات دمايي تحليـل خوشـه اي بـه روش پايگـاني انباشـتي بـر روي ماتريس داده هاي دمايي ١١* ٣٧٤٤ انجام شد و با اسـتفاده از قابليـت هـاي سـامانه اطلاعـات جغرافيـايي (GIS) چهار پهنه مخاطره آميز دمايي (کم مخاطره ، داراي مخاطره متوسط ،ُ پرمخاطره و بسيارُ پرمخاطره ) در اسـتان شناسـايي و مورد تحليل فضايي و مکاني قرار گرفت .
در همين راستا جهت ارزيـابي مخـاطرات دمـايي اسـتان خوزسـتان ابتـدا روزهاي گرم و مقادير حدي دما در ايستگاه هاي منتخب استان خوزستان محاسبه و استخراج گرديد (به تصویر صفحه مراجعه شود) بررسي دسته بندي دماي حداکثر ايستگاه هاي ١١ گانه منتخب خوزستان براي دماهاي بـيش از ٤٠ درجـه تـا بـالاي ٥٠ درجه در جدول ١ نشان داد که ايستگاه هاي جنوبي و غربي استان از شرايط دمايي سخت تـري برخـوردار هسـتند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) بررسي شکل ٦ آشکار مي سازد که در آستانه دمايي ٤٩-٤٨ درجه ، ايستگاه هاي جنـوبغربي اسـتان شـامل آبـادان و اهواز با بيش از ٢٥٠ روز و بستان با بيشتر از ٢٢٥ روز، گرم ترين شرايط را داشته انـد.