خلاصة:
در این مقاله سعی شده است تکوین روند سازمانیابی و نقش فرهنگی و تمدنی شهر کاشان در دورههای مختلف تاریخی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد؛ این دورهها شامل دوره ایجاد و پیدایش شهر، دوره اسلامی، دوره قاجاریه، دوره پهلوی و دوره انقلاب اسلامی است. طبق اسناد تاریخی، پیدایش شهرکاشان از اسکان جمعیت در تپههای سیلک واقع در جنوب غربی این شهر به علت نزدیکی به چشمه فین شروع میشود، به طوری که این محل قدیمیترین سکونتگاههای انسانی در داخل فلات ایران به حساب میآید. در دوره اسلامی شهر کاشان به خاطر نزدیکی به پایتخت آن روز، یعنی اصفهان و توجه شاهان صفوی، در آن دوران به اوج ترقی شهر نشینی میرسد، اما در دوره قاجاریه به علت ورودکالاهای خارجی و عدم حمایت دولت از صنایع داخلی مجددا شهر از رونق میافتد. در دوره پهلوی، به جهت برقراری امنیت نسبی، از بین رفتن حاکم نشینی در منطقه کاشان و توسعه خطوط ارتباطی، شهر مجددا توسعه مییابد، مردم عمدتا به سوی صنایع دستی یعنی قالیبافی روی میآورند و چندین کارخانه در ارتباط با صنعت قالی بافی برای تهیه مواد اولیه فرش ایجاد میشود. در دوره بعد از انقلاب اسلامی، صنعت قالی بافی گسترش بیشتری مییابد، به طوری که بخش خصوصی هم وارد میدان میشود و کارگاههای متعدد فرش ماشینی مییابد و تعداد آن به 430 کارگاه و 1000 دستگاه در شهرستان کاشان میرسد. تعداد کل کارخانهها و کارگاهها از 15 عدد در قبل از انقلاب به 750 عدد در بعد از انقلاب میرسد. در این پژوهش این دورهها به تفکیک مورد بررسی قرار میگیرد.
Assistant professor, university of Kashan, department of Sociology In this article, an attempt has been mavde to review recognition o Kashan’s cultural and civil role in different periods of history. These periods inculde the early history when the city was built the islamic period, the Qajar dynasty period, the pahlavi dynasty period, and the islamic revolution, as documented in the history, the formation of Kashan begings when people settled in Sialk Hills located in southwest of the city near Fin Fountain, Sialk Hills are the oldest residential areas insied Iran plateauue, during the islamic era, as Kashan was near the Capital of the time, isfahan, it received due attention and reached its highest level of development as a city. This trend was reversesd during the Qajar Dynasty when import of foreign goods and products, lack of state support the showed major recession. there was a second major deuleopment in the history o Kashan during the pahlavi Dynastry due to increased security and bvetter transportation. at this time a large number of carpet waving facuries and workshop established by people. After the islamic revolution, carpet weaving industries significantly increased. Compared to the 15 workshops before revolution, carpet factoreds were increased to 750 workshops after the revolution.
ملخص الجهاز:
در دوره پهلوي، به جهت برقراري امنيت نسبي، از بين رفتن حاكم نشيني در منطقة كاشان و توسعه خطوط ارتباطي، شهر مجدداً توسعه مييابد، مردم عمدتاً به سوي صنايع دستي يعني قاليبافي روي ميآورند و چندين كارخانه در ارتباط با صنعت قالي بافي براي تهيه مواد اوليه فرش ايجاد ميشود.
به علت عدم توجه امراي قاجار، قناتهاي آن رو به خشكي نهادند و شهر به كم آبي دچار و به تدريج به شهرهاي كم آب و خشك تبديل شد (طرح جامع كاشان، ص 8/2) يكي از عوامل مهم ركود اقتصادي كاشان در اين دوران ورود فزايندة پارچههاي انگليسي در اوايل قرن سيزدهم هجري بود، زيرا برتري عمدة اقتصادي كاشان در زمينه صنايع دستي به ويژه نساجي بود و عدم تطابق تكنيك سنتي آن با محصولات خارجي از اهميت آن ميكاست.
بدين ترتيب كاشان از جمله شهرهايي است كه صنايع كارخانهاي را در خود جاي ميدهد و با احداث اين صنايع كارگر بر، تأثير مستقيمي به مهاجر فرستي روستاهايي كه داراي محدوديتهاي طبيعي از جمله كمبود منابع آب ميباشند، داشته و موجب انتقال بخش اعظم نيروي انساني از بخش كشاورزي به بخش صنعت گرديده است، همچنين با رواج قالي بافي، تعدادي از كارخانههاي شهر كاشان، توليد مواد و مصالح آن را به عهده گرفته (پشم و پنبه را به نخ و خامه رنگ شده تبديل ميكنند) و بدين ترتيب بسياري از كارگاههاي كوچكي كه قبلاً عهدهدار اين توليد بودند از بين رفتند، به طوري كه در طي سالهاي 1335 تا 1345 حدود 3591 واحد صنعتي كوچك از بين رفتند (شهرنشيني در ايران، ص 186).