خلاصة:
نزدیک به سه دهه از زمان نهادینه شدن رویکرد توسعه انسانی به عنوان گفتمانی بدیل در مقابل رویکرد ارتدکس در توسعه می گذرد. مطرح شدن این رویکرد، پنداشت از توسعه و بهروزی انسانی را از تمرکز سنتی بر درآمد و مصرف به سمت بسط آزادی ها و قابلیت های انسانی تغییر داده است. با توجه به آنکه در توسعه، به عنوان یک علم میان رشته ای، داشتن شناختی عالمانه از دیدمان ها امری ضروری است، چنین شناختی از این دانش میان رشته ای، چارچوب مفهومی مقاله حاضر می باشد. در این چارچوب دو گونه نظریه توسعه، مشخصاً «نیازهای اساسی» و «توسعه انسانی» با یکدیگر مقایسه شده اند.
بدین منظور ابتدا با بهره گیری از یک مرور ادبیات جامع به بررسی چگونگی نهادینه شدن این رویکردها در عرصه جهانی پرداخته می شود. سپس با بهره گیری از روش تطبیقی، نقاط اختلاف و اشتراک بین دو رویکرد از جهت ظرفیت های میان رشته ای آنها بیان می شوند. در نهایت با توجه به نقاط اشتراک، این نتیجه حاصل می شود که رویکرد نیازهای اساسی سلف مفهومی رویکرد توسعه انسانی می باشد، اما به دلیل تفاوتی که بین عرصه های نظر و عمل در رویکرد نیازهای اساسی وجود دارد، رویکرد توسعه انسانی جایگزین آن گشته است.
ملخص الجهاز:
ديگر حرکت مهم در سازمان ملل ، مجموعه پيشنهاداتي تحت عنوان "نظم جديد اقتصاد بين الملل "٧ در سال ١٩٧٤ بود که به واسطه قدرت چانه زني کشورهاي در حال توسعه ، به ويژه اعضاي اوپک به دنبال تحريم نفتي صورت _____________________________________________________ 1- United Nations Development Program (UNDP) 2- North-South debates 3- Nyerere, Julius 4 -Arusha Declaration 5- Second UN Development Decade 6- United Nations- UN 7- New International Economic Order (NIEO) گرفته در خلال جنگ اعراب و اسرائيل در سال ١٩٧٣ مطرح شد (ريست ، ١٩٩٧، ١٤٤).
او در آن سخنراني با بيان اين امر که رويکرد ارتدکس به مسائل توزيعي توجه کمي داشته و بطور اثربخشي نمي تواند فقر را کاهش دهد، _____________________________________________________ 1- Haq, Mahbub Ul 2 -North-South Round Table 3- Society for International Development- SID 4 -Minimum needs 5 -Pant, Pitamber 6- Bilzen 7- McNamara, Robert خواهان آن شد که توجهات مستقيما معطوف به فقرا گردد (مک نامارا، ١٩٨١).
در آن زمان بدليل آنکه کشورها با مشکلات بسياري در خصوص تعديل هاي ساختاري تحميل شده _____________________________________________________ 1- World Development Report 2- Well-being 3- Antipoverty policy- human development 4- Meerman 5 -UNDP Development Study Program توسط بانک جهاني روبرو بودند، در بيانيه پاياني آن ميز گرد، رفاه ١ انساني به عنوان هدف غايي توسعه اعلام گشت و بر اين امر تأکيد شد که تمامي خط مشي ها و تغييرات نهادي بايستي تنها با توجه به تأثيري که بر رفاه انساني دارند مورد قضاوت قرار گيرند (برنامه توسعه ملل متحد و ميزگردهاي شمال-جنوب ٢، ١٩٨٣).