خلاصة:
در مادیان هزار دادستان، کتاب حقوقی ارزشمند بازمانده از دورة ساسانیان، اصطلاحات حقوقی بسیاری را میتوان یافت که بیانگر اوضاع اجتماعی و فرهنگی آن دوره است؛ امّا اهمیّت و جذابیت قوانین مرتبط با امور خانواده انکارناپذیر است. این گفتار، اصطلاح حقوقی «خُوَرش و دارش: تأمین امرار معاش خانواده(نفقه)، انفاق و حمایت» و «خُوَرش و وَستَرَگ: تأمین خوراک و پوشاک» را در ده حکم مادیان هزار دادستان بررسی میکند. در این راستا، پرسشهایی مطرح میشود: قوانین مدنی ایران دورة ساسانی چه افرادی را تحت پوشش نفقه میداند، و وضعیت فرزندان نامشروع و بدسرپرست چگونه بودهاست؟ بااستناد به احکام حقوقی موجود در مادیان هزار دادستان درمییابیم که، حمایت قانون بر حفظ خانواده و احترام به حریم آن تبیین میشود، امّا قانونگذار با نگرشی شجاعانه، اتفاقات و وضعیت ناهنجار جامعه را خردمندانه مدیریت میکند. این مقاله، از نوع نظری و با روش تاریخی تحلیلی صورت پذیرفتهاست و هدف آن، تبیین کارکرد حقوقی نفقه و افراد تحت کفالت در جامعة مدنی دورة ساسانیان است. ضمن تفسیر اصطلاح حقوقی «خُوَرِش و دارش» یا «خُوَرِش و وَستَرگ»، کارکرد فرهنگی و اجتماعی آن را در ساحت خانوادة دورة ساسانی باز مییابیم. با توجه به عدم پژوهش مستند در این زمینه، ضرورت پرداختن به آن آشکار است.
ملخص الجهاز:
در اين راستا، پرسشهايي مطرح ميشود: قوانين مدني ايران دورة ساساني چه افرادي را تحت پوشش نفقه ميداند، و وضعيت فرزندان نامشروع و بدسرپرست چگونه بودهاست؟ بااستناد به احکام حقوقي موجود در ماديان هزار دادستان درمييابيم که، حمايت قانون بر حفظ خانواده و احترام به حريم آن تبيين ميشود، اما قانونگذار با نگرشي شجاعانه، اتفاقات و وضعيت ناهنجار جامعه را خردمندانه مديريت ميکند.
بررسي و تحليل تأمين امرار معاش خانواده در ده حکم ماديان هزار دادستان اصتتطلح »خورش و دارش« يا »خورش و وستتترگ«، يک اصتتطلح حقوقي، به معني وظيفة سترپرستتي، نگهداري و حمايت از افراد تحت پوشش خانواده؛ تأمين مايحتاج فرزند، از قبي : خوراک، پوشتاک پرداخت هزينه آموزش و پرورش و ...
واييار)مفسرر( گفته اسرت که دارايي را که شوهر براي برخورد)استفاده از سود(، به زن واگرار کند، زن همانگونه که شوهر به او واگرار ميکند، هر گونه که ميلش باشد، ميتواند با آن دارايي اناام دهد؛ اما خوراک و پوشاک او >بايد< از >امکانات< خانواده >تأمين شود واييار يکي از مفسران روشنفکر حقوقي دوران ساساني، در اين حکم، بهصراحت اعلم ميکند: دارايي که به زن داده شتود، او در تصترف آن، بهدلخواه آزاد استت؛ يعني شتخصتيت حقوقي زن را به رستميت بشناسيد؛ زن در ادارة اموالش صاحر اختيار است و موظف نيست، دارايي خود را براي تأمين امکانات رفاهي خانواده هزينه کند؛ حتي اگر آن دارايي را شتتتوهر به او واگذار کرده باشتتتد.