خلاصة:
عباسیان پس از دوره تثبیت فتوحات و آشنایی با تمدن و فرهنگ ملل دیگر، پایههای فرهنگ و تمدن اسلامی پیریزی و استوار شد. هنر، فلسفه، ادبیات و دیگر علوم در میان مسلمانان رواج و رونق گرفت. نخستین ترجمه در دوره نخست عباسی زمان خلافت منصور دوانیقی (136-158ه) شکل گرفت و در دوران خلافت هارونالرشید (170-193 ه) و مامون عباسی (198-218ه) به اوج خود رسید. ترجمهها و آثار ارزشمند علمی در دوره دوم و به ویژه دوره سوم عباسی (حکومت آل بویه) موجب شکلگیری تمدن اسلامی شد. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با طرح این پرسش که دستاوردهای علمی مسلمانان و اهلکتاب به ویژه گردآمدن عالمان فرق، مذاهب و ادیان گوناگون در بیتالحکمهها چه تاثیری در بارورسازی عقلانیت و همگرایی جامعه اسلامی داشته است و چگونه میتوان از این رویداد تاریخی در مسیر رشد و شکلگیری تمدن نوین اسلامی بهره برد. برپایه نتایج این پژوهش گردآمدن دانشمندان اسلامی در بیتالحکمه، مناظرات علمی، استفاده از تحقیقات علمی همدیگر با هر انگیزهای موجب همگرایی و انسجام میان آنها و درنتیجه توده مردم آن دوره شد و اکنون با توجه به تداخل دو افق گفتمانی اکنون و گذشته تاریخ علوم انسانی- اسلامی، تمدن نوین اسلامی با بهرهگیری از مدارای و تساهل مذهبی حاکمان و سعه صدر دانشمندان دست یافتنی است.
After the Abbasid period of consolidating conquests and getting to know the civilization and culture of other nations, the foundations of Islamic culture and civilization were laid and established. Art, philosophy, literature and other sciences spread and flourished among Muslims. The first translation took place during the first Abbasid period during the caliphate of Mansur Davanighi (136-158 AH) and reached its peak during the caliphate of Harun al-Rashid (170-193 AH) and Ma'mun Abbasi (198-218 AH). Translations and valuable scientific works in the second period and especially in the third period of the Abbasid period (Al Boyeh rule) led to the formation of Islamic civilization. The current research with a descriptive-analytical approach and by raising the question that the scientific achievements of Muslims and people of the book, especially the gathering of scholars of different sects, sects and religions in Bait al-Hikmah have had an effect on the fertilization of the rationality and convergence of the Islamic society, and how can we use this historical event in the path The growth and formation of modern Islamic civilization benefited. Based on the results of this research, the gathering of Islamic scholars in Baitul-Hikma, scientific debates, using each other's scientific research with any motivation caused convergence and cohesion among them and as a result the masses of the people of that period and now considering the overlap of the two discourse horizons of the present and the past history of human sciences- Islam, the new Islamic civilization can be achieved by taking advantage of the religious tolerance of rulers and leading scholars.
ملخص الجهاز:
پژوهش حاضر با رويکردي توصيفي- تحليلي و با طرح اين پرسش که دستاوردهاي علمي مسلمانان و اهل کتاب به ويژه گردآمدن عالمان فرق ، مذاهب و اديان گوناگون در بيت الحکمه ها چه تأثيري در بارورسازي عقلانيت و همگرايي جامعه اسلامي داشته است و چگونه ميتوان از اين رويداد تاريخي در مسير رشد و شکل گيري تمدن نوين اسلامي بهره برد.
برپايه نتايج اين پژوهش گردآمدن دانشمندان اسلامي در بيت الحکمه ، مناظرات علمي، استفاده از تحقيقات علمي همديگر با هر انگيزه اي موجب همگرايي و انسجام ميان آنها و درنتيجه توده مردم آن دوره شد و اکنون با توجه به تداخل دو افق گفتماني اکنون و گذشته تاريخ علوم انساني - اسلامي، تمدن نوين اسلامي با بهره گيري از مداراي و تساهل مذهبي حاکمان و سعه صدر دانشمندان دست يافتني است .
جامعه عصر اول عباسي به دليل تثبيت پايه هاي قدرت خود، سرکوبي قيام هاي معارض، اقتصاد شکوفا و پويا، سعه صدر خلفا نسبت به اقوام تحت تابعه خود، جامعه چند مليتي [استفاده واژه ملت با تسامح ] توانست اقدام به کاري کند که نه تنها عاملان آن يعني نخبگان و دانشمدان در رشد عقلانيت سهم بسزايي داشتند؛ بلکه اين عقلانيت توانست با همزيستي مسالمت آميز با اقوام و ملل ديگر پايه هاي تمدني را بنا کند که تا چندين قرن سرآمد تمدن هاي هم عصر خود بود.
پژوهش حاضر قصد واکاوي علل و زمينه هاي شکل گيري نهضت ترجمه و دلايل حمايت خلفاي عصر اول عباسي از آن را ندارد، تنها به نقش دانشمندان و علوم بيت الحکمه در رشد عقلانيت و بالتبع تمدن اسلامي در سايه همگرايي فراديني مي پردازد.