خلاصة:
یکی از احکام چالش برانگیزِ مرتبط با نظام حقوق زنان در اسلام، حکم جواز استمتاع از زوجه نابالغ است. بر اساس این حکم، هرگونه بهرهوری جنسی ـ غیرِ مباشرت خاص به نحو دخول ـ از زوجه نابالغ جایز است. جستار حاضر با بهره گیری از منابع کتابخانهای و روش توصیفی ـ تحلیلی، در پی بازخوانی این حکم است. برای این منظور پس از تبیین ادلۀ باورمندان به جواز استمتاعات مورد نظر از زوجه نابالغ، به نقد و بررسی هر یک از آنها پرداخته و سپس دیدگاه برگزیده را در دو فراز علل جواز تغییر احکام و مؤلفههای اثربخش بر تغییر حکم استمتاع از صغیره پی میگیرد. در فراز اول، ثابت گردید که دو علتِ اولی بودن حکم و تغییر شرایط میتوانند دستمایۀ تغییر احکام قرار گیرند. در فراز پسین، پنج عامل ذیل در مسئله استمتاع از صغیره را، سبب تغییر حکم اولی آن برمی شمارد: قبح عقلایی، غیرعرفی بودن؛ مخالفت با مصلحت کودک، زیانآور بودن و مخالفت با اخلاق. بر اساس توضیحات مندرج ذیل هریک از این مؤلفهها، هرگونه بهرهوری جنسی از صغیره در عصر حاضر ناروا خواهد بود.
One of the challenging ahkam (rulings) related to the women’s rights system in Islam is the ruling on the permissibility of enjoying an underage wife. According to this ruling, any sexual enjoyment is permissible from an underage wife except dukhul (penetration). Using library sources and the descriptive-analytical method, the present paper tries to review this ruling. For this purpose, after explaining the arguments of those who believe in the permissibility of enjoyment from an underage wife, it has reviewed each of these arguments. Then it has followed the selected point of view in two parts, the reasons for the permissibility of changing the rulings and the effective components for changing the ruling on the enjoyment of the underage wife. In the first part, it was proved that the two main reasons for the ruling and the change of conditions can be used to change rulings. In the next part, it considers the following five factors in the issue of enjoyment of the underage wife as the reason for changing the first ruling: rational qubh (evil); being unconventional; opposing the interest of the child, being harmful, and opposing morality. Based on the following explanations of each of these components, any sexual enjoyment of an underage wife will be impermissible in the current age.
ملخص الجهاز:
برای این منظور پس از تبیین ادلۀ باورمندان به جواز استمتاعات مورد نظر از زوجه نابالغ، به نقد و بررسی هر یک از آنها پرداخته و سپس دیدگاه برگزیده را در دو فراز علل جواز تغییر احکام و مؤلفههای اثربخش حقپناه، رضا.
پژوهش «مبانی ممنوعیت استمتاع از زوجۀ نابالغ در فقه امامیّه» (1392) بهکوشش جنابان علمیسولا و محمدیان، تنها با بهره از قاعدۀ لاضرر در پی اثبات اولیه بودن حکم برخی از فقیهان بر جواز استمتاع از صغیره بوده و هرگونه استمتاعی را غیر منطبق با قواعد فقه امامیّه میداند و در پارهای موارد بدون توضیحی آشکار، قاعدۀ لاضرر را حاکم بر ادلۀ جواز استمتاعات دانسته و آسیبهای روحی وارد بر دختر را مایۀ این استنباط میداند.
2. بررسی و نقد ادلۀ حکم جواز استمتاعات به اتفاق، فقهای امامیه، مباشرت خاص(دخول) قبل از نه سالگی را حرام دانستهاند (محقق حلی، 1408ق، 2/212؛ نجفی، 1366، 29/118؛ بحرانی، 1363، 23/607؛ یزدی، 1409ق، 2/811؛ خویی، 1418ق، 32/124؛ موسوی خمینی، 1392، 2/241) و در نکاح دختر بهنحو عام، عدم مفسده و رعایت غبطه را شرط دانستهاند (حکیم، محمد سعید، 1433ق، 2/21).
بر این اساس، برخی از دانشوران، معنای غالبی «إنّی» را برای بیان زمان دانسته (خویی، 1418ق، 32/106؛ موسوی خمینی، 1392، 1/260)، آن را دالّ بر تجویز مباشرت در هر زمان دلخواهی در نظر گرفته و آیه را اساساً در مقام بیان محل دخول نمیدانند (صادقی تهرانی، 1406ق، 3/345؛ مکارم شیرازی، 1371، 2/1414).
Qom: Muʼassasat Dār al-Tafsīr.