خلاصة:
بررسی آثار بر جای مانده ازسازههای معماری سنگی درایران نشان میدهد هنرمندان ومعماران ایرانی با تفکر و تدبر خود توانسته اند هنرخود را در عرصه معماری سنگی به نمایش بگذارند. در میان اجزائ تشکیل دهنده معماری سنگی، ستون از ظرافت و ویژگی خاصی برخوردار بوده از این رو، در مطالعات باستان شناسی دارای اهمیت زیادی است. در معماری کاخها، عمارت ها وتالار های ایجاد شده در شهرومکان های باستانی چون:تختجمشید، پاسارگاد، شوش و...ازستون استفاده شده که بررسی الگوها، تکنیکها و شیوههای بکار رفته این عنصر، درمعماری سنگی مورد توجه باستان شناسان و هنرمندان معمار و پژوهشگران این عرصه بوده است. ازاین رو، دراین نوشتار تلاش شده این عنصر مهم از ابعاد مختلف مورد مطالعه وبررسی قرار گیرد.
ملخص الجهاز:
بررسي ومطالعه علمي مجموعه آثار معماري سنگي برجاي مانده از کاخ ها،تالارها وعمارت ها در شهرهاي عهد باستان نشان ميدهد هنرمندان معمار با بهره گيري ابتکار و خلاقيت خود، شاهکار هاي ارزشمندي را خلق نموده اند که با گذشت هزاران سال همچنان پايدارند.
سازه هاي سنگي ساختمان هاي دورة هخامنشي مانند پاساگارد، شوش ، تخت جمشيد و بعضا هگمتانه در قسمت پايه ها و ستون ها و سردرها از سنگ ساخته شده است .
« طرح ١» (به تصویر صفحه رجوع شود) سرستون مدور اين سرستون در واقع بخشي از قسمت فوقاني يک سرستون سنگي مدور شکسته شده - اي ميباشد که در سال ١٣٥٣ در جريان تخريب منازل و نأسيسات مسکوني سطح تپه هگمتانه جهت آماده سازي محيط براي کاوش هاي آني توسط مهندس مهريار کشف گرديد.
سرستون مدور اين تکه از سرستون که بخشي از قسمت فوقاني سنگي محسوب ميگردد، سال ١٣٥٣ در جريان تخريب اماکن مسکوني سطح تپه توسط هيأت آماده سازي کسف و ضبط گرديد و همانند سرستون مدور شماره دو از نظر اشکال و طرح تزئينات داراي « شانزده ١٦» شيار بر روي محيط آن است « طرح ٣»، سرستون مذکر مرمرسياه رنگ و قطر بزرگ آن ٧٣ سانتي متر و داراي شماره ثبت ١٩ ميباشد و در موزه هگمتانه در همدان نگهداري مي - گردد(مهريار،١٣٦١: ٩٥).
اين پايه ستون داراي شماره ثبت ٣٦ و در موزه تپه هگمتانه نگهداري ميشود و با پايه ستون هاي مکشوفه از کاخ هخامنشي شاهور واقع در محوطه باستاني شوش قابل مقايسه است .