خلاصة:
منطقه ژئوپلیتیک دریای خزر پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و جایگزین شدن چهار کشور تازه استقلالیافته بهجای آن، دچار تحولاتی عمیق گردید. بیتردید، پس از فروپاشی اتحاد شوروی، تغییرات ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک دریای خزر، واجد چنان اهمیت منطقهای و جهانی است که نمیتوان نفوذ و تأثیر همهجانبه آن را بر کل مسائل منطقه، ازجمله مسائل زیستمحیطی نادیده گرفت. بر این اساس، محققین، سعی کردهاند این تحولات را از دریچه تهدیدات زیستمحیطی ژئوپلیتیک مؤثر بر تدوین راهبرد دفاعی کشور موردبررسی قرار دهند. لذا در تحقیق حاضر که از نوع کاربردی است با بهرهگیری از روش توصیفی - تحلیلی تلاش گردیده تا عوامل تهدیدات زیستمحیطی ژئوپلیتیک دریای خزر مرتبط و مؤثر بر تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران شناسایی گردد. بنابراین بهمنظور تائید این عوامل، پرسشنامهای تنظیم و طراحی گردید که در ابتدا، پرسشنامه بهمنظور تائید روایی و پایایی و تأیید عوامل احصاء شده ژئوپلیتیک زیستمحیطی مؤثر بر تدوین راهبرد دفاعی بین جامعه آماری 12 نفری و سپس بهمنظور تعیین میزان نقش تهدیدزایی عوامل، در جامعه آماری 49 نفری بهصورت تمام شمار توزیع و پس از اخذ نظر جامعه آماری، با استفاده از فنها و روشهای آماری، تجزیهوتحلیل شده و در ادامه به جمعبندی و ارزیابی سؤالات تحقیق پرداخته شده است. درنهایت، نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد؛ مهمترین بسترهای تهدیدزای زیستمحیطی دریای خزر که در تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران مؤثر میباشند؛ در قالب 19 عامل احصاء گردیدند. همچنین تهدیدات زیستمحیطی دریای خزر که در این تحقیق احصاء شدهاند به میزان 79.82% در تدوین راهبردهای دفاعی ج.ا.ا. در حوزه خزر اثرگذار بودهاند.
The geopolitical region of the Caspian Sea underwent profound changes after the collapse of the Soviet Union and the replacement of the four newly independent states. Undoubtedly, after the collapse of the Soviet Union, the geopolitical and geostrategic changes of the Caspian Sea are of such regional and global importance that its comprehensive influence on all regional issues, including environmental issues, cannot be ignored. Accordingly, researchers have tried to examine these developments through the lens of geopolitical environmental threats that affect the development of the country's defense strategy. Therefore, in the present study, which is of applied type, using descriptive-analytical method, efforts have been made to identify the factors of environmental threats of the Caspian Sea geopolitics related to and effective in formulating the defense strategy of the Islamic Republic of Iran. Therefore, in order to confirm these factors, a questionnaire was developed and designed. The statistical population of 49 people was analyzed as a whole and after obtaining the opinion of the statistical population, using statistical techniques and methods, it was analyzed and then summarized and evaluated the research questions. Finally, the results of this research show; The most important environmental threats to the Caspian Sea environment that are effective in developing the defense strategy of the Islamic Republic of Iran; They were calculated in the form of 19 factors. Also, the environmental threats of the Caspian Sea, which are included in this study, amounted to 79.82% in the formulation of the defense strategies of the Islamic Republic of Iran. They have been influential in the Caspian region.
ملخص الجهاز:
بنابراين به منظور تائيـد ايـن عوامـل ، پرسشـنامه اي تنظـيم و طراحـي گرديد که در ابتدا، پرسشنامه به منظور تائيد روايي و پايايي و تأييد عوامل احصاء شده ژئوپليتيـک زيسـت - محيطي مؤثر بر تدوين راهبرد دفاعي بين جامعه آمـاري ١٢ نفـري و سـپس بـه منظـور تعيـين ميـزان نقـش تهديدزايي عوامل ، در جامعه آماري ٤٩ نفري به صورت تمام شمار توزيع و پس از اخذ نظر جامعـه آمـاري، با استفاده از فن ها و روش هاي آماري، تجزيه وتحليل شده و در ادامه به جمع بندي و ارزيابي سؤالات تحقيق پرداخته شده است .
ا. ايران با آمريکا، عوامل ژئوپليتيک منطقه را تغيير داده که ايـن تغييـرات تـأثير بسـزايي در چالش هاي محيط زيست اين دريا بازي ميکنند (جودت ، ١٣٨٩: ٤٦-٤٤)؛ بنابراين نگراني اصلي که وجود دارد، اين است که تأثير اين چالش ها بر راهبرد دفاعي ج .
مباني نظري پيشينه شناسي فضل الله نوذري در رساله دکتري خود با عنوان «تعيين عوامل ژئوپليتيک حوزه درياي عمان و تأثير آن بر تدوين راهبرد دفاعي – امنيتي جمهوري اسلامي ايران » در چارچوب نظري تحقيق خود به عوامل زيست محيطي به عنوان عوامل ژئوپليتيک منطقه تحقيق خود اشاره نداشته است و بيشتر در بيان قالب عوامل طبيعي ژئوپليتيک کشورهاي حوزه درياي عمان به عامل هاي ١- موقعيت جغرافيايي و ژئوپليتيکي ٢- موقعيت راهبردي و ژئواستراتژيک ٣- وسعت و شکل سرزمين ٤- وضع توپوگرافي (ناهمواريها، شبکه ي آب ها و مرزها) ٥- وضع آب وهوا (اقليم ) اشاره دارد.