خلاصة:
توحید اصلیترین و مهمترین رکن هندسه معرفتی قرآن، و آموزش توحید از محوریترین مسائل تربیتی است که قرآن بدان توجه کرده و برای دستیابی به آن از روشهایی بهره برده است که میتوان با بررسی آیات، آنها را کشف و استخراج نمود. روش آموزش توحید در قرآن، مبتنی بر پیشفرضهایی است که این مقاله درصدد است آنها را با تاکید بر اندیشههای کلامی و تفسیری علامه مصباح یزدی تبیین نماید تا در پژوهشهای مربوط به روش آموزش توحید در قرآن مدنظر واقع شود. روش این تحقیق توصیفی ـ تحلیلی با بهرهگیری از منابع کتابخانهای است. یافتههای تحقیق نشان میدهد این مبانی در ساحتهای پنجگانه معرفتشناختی، هستیشناختی، انسانشناختی، ارزششناختی و قرآنشناختی قابل شناخت و مهمترین آنها عبارت است از: مراتب، نصاب و اقسام بودن توحید؛ هماهنگی روش آموزش توحید در قرآن با قوانین هستیشناسانه؛ ارزش مراتب توحید؛ هماهنگی روش آموزش توحید در قرآن با فطرت انسان؛ امکان شناخت توحید؛ انواع و مراتب شناخت توحید؛ و روشمندی آموزش توحید در قرآن.
ملخص الجهاز:
مقصود از «گزاره هاي توصيفي» گزاره هاي توصيفي عقلي و نقلي، و مقصود از بناهاي اين بحـث ، افـزون بـر حيـث ترکيبي عنوان پژوهش يعني «روش آموزش توحيد در قرآن »، عناصر تشکيل دهنده آن ، يعنـي «روش » (روش شناسـي)، «آموزش »، «توحيد» و «قرآن » (فهم قرآن ) است ؛ زيرا نسبت اين عناصر بـا حيـث ترکيبـي عنـوان ، بـه گونـه اي اسـت (نمودار ذيل ) که مباني آنها در حيث ترکيبي نيز اثرگذار خواهند بود.
با توجه به آنکه در مباني هستي شناختي ، براساس ديدگاه علامه مصباح يـزدي، از نصـاب «توحيـد در الوهيـت » براي مراتب توحيد ياد شد، اين پرسش مطـرح مـي شـود کـه آيـا هريـک از مراتـب توحيـد پـيش از ايـن نصـاب ، به خودي خود داراي ارزش است و به تنهايي مي تواند مرتبه اي از کمال و سعادت انسان را تأمين کند؟ يا اين مجموعـه با هم ارزشمند و مؤثر است و تا به حد نصاب نرسد ارزشي ندارد؟ از نگاه علامه مصباح يزدي، براساس آيات قرآن ، يک يک مراتب توحيد پيش از حـد نصـاب آن ، ممکـن اسـت هيچ کمال و سعادتي در پي نداشته باشد، و چه بسا دارا بودن برخي از آنها به تنهايي موجب سـقوط مقـام نسـبت بـه فاقد آنها شود؛ مانند ابليس که هرچند به اصل وجود خدا و توحيـد در ذات و توحيـد در خالقيـت و ربوبيـت تکـويني اعتقاد داشت و داراي عبادت شش هزار ساله (ر.