خلاصة:
یکی از مشخّصات بارز نثر جلال آلاحمد، استفادهی فراوان و متنوّع از لغات و ترکیبات عامیانهی رایج در میان عامّهی مردم در قالب نثر گفتاری است. این مشخّصه در غالب آثار جلال به خصوص در مقالات او که دست خود را در نوشتن بازتر میدیده است، نمودی قابل توجّه دارد. در این مقاله نویسنده ضمن معرّفی 18 مقاله از کتاب «ارزیابی شتاب زده»، با استخراج و بررسی 1330 لغت و ترکیب عامیانه که به صورت فرهنگ تهیّه شده؛ به استناد 11 فرهنگ عامیانه و عمومی که لغات و ترکیبات عامیانه نیز در آن تصریح شده؛ درک و فهم مقالات جلال را در گرو خوانش صحیح و دریافت مفاهیم لغات و ترکیبات عامیانه شناسانده؛ با بررسی آماری و تحلیل محتوایی، نتایج به دست آمده را در سه سطح کیفیّت و کمیّت به کارگیری لغات و ترکیبات عامیانه و محتوا و مضمون آن دسته بندی کرده است.
ملخص الجهاز:
» (پیرمرد چشم مابود، 43) 2- از نظر کمیّت به کارگیری تعداد لغات و ترکیبات عامیانهای را که جلال در هر مقاله از هیجده مقالهی کتاب ارزیابی شتاب زده از آن استفاده کرده است، همراه با تعداد صفحهی هر مقاله و متوسّط درصد لغات و ترکیبات عامیانه در هر صفحه از هر مقاله به شرح ذیل است: ردیف عنوان مقاله تعداد صفحات تعداد لغات و ترکیبات عامیانهی به کار رفته در هر مقاله متوسّط درصد لغات و ترکیبات عامیانه در هر صفحه از مقاله 1 سرکهی نقد یا حلوای تاریخ؟ 4 38 5/9 2 مقدّمهای که در خور قدر بلند شاعر نبود 8 110 7/13 3 کتابی در سیاست و دفتر شعری در ذمّ « این کج آیین قرن دیوانه » 13 79 6 4 نیما دیگر شعر نخواهد گفت 5 30 6 5 پیرمرد چشم ما بود 16 144 9 6 چند نکته دربارهی مشخّصات کلّی ادبیّات معاصر 13 56 3/4 7 یک گفتگوی دراز 41 129 1/3 8 داستایوسکی و نیهیلیسم و عاقبتش 7 14 2 9 یادداشت دربارهی نمایشنامه « گلدان » 6 45 5/7 10 ستایش « خجسته » از دریا و نفرینش به « آهن » 13 87 6/6 11 وینچنزو بیانکینی طبیب - نقّاش 9 42 6/4 12 به محصّص و برای دیوار 9 93 3/10 13 سفری به شهر بادگیرها 15 175 6/11 14 گزارش هفتمین کنگرهی مردم شناسی 20 63 15/3 15 نگاهی به « طرز عمل مذهب در جامعه ایران » 6 17 83/2 16 مهرگان در مشهد اردهال 10 80 8 17 مهاتما گاندی 28 103 6/3 18 چند کلمه با مشّاطه ها 10 107 7/10 19 مصاحبهای کوتاه 6 45 5/7 از مقایسهی تعداد صفحات هر مقاله و تعداد لغات و ترکیباتی که در آن به کار رفته است، شاید بتوان اینگونه نتیجه گرفت که کمیّت لغات و ترکیبات عامیانهی جلال در برخورد با مخاطبان مختلف متفاوت است و جلال در موارد زیر بیشتر از لغات و ترکیبات عامیانه استفاده کرده است: الف- در رابطه با کسانی که صمیمیّت بیشتری با آنها دارد یا در خود نسبت به آنها دینی احساس میکند.