خلاصة:
عصر قاجار فصل نوینی در تاریخ ایران است. در این عصر به دنبال جنگهای آیران و
روس و تاثیر پذیری ایرانیان از غربیان و انقلاب صنعتی تمام شئون زندگی ایرانی دچار تغییر و
تحول شد. ادبیات نیز به عنوان آیینهی تمام نمای جامعه از این تغییر و تحول بی نصیب
نماند. تغییر و تحول در ادبیات فارسی، بویژه در دوران مشروطه. هم در ساختار و ظاهر و هم
در محتوا و معنا بروز پیدا کرد. در نتیجه این تحول عظیم موضوعات جدیدی به حوزه آدبیات
مکرر و سنتی فارسی راه یافتند. از جمله این موضوعات جدید آدبیات مخصوص کودکان و
نوجوانان است. متفکران ایرانی در این عصر تحت تاثیر متفکران غربی از جمله ژان ژاک روسو
متوجه اهمیت تربیت علمی و نوین کودکان شدند و به همین دلیل سعی نمودند ژانری جدید
در ادبیات مخصوص نوآموزان و کودکان خلق کنند. تلاشها و ایده پردازیهای این گروه باعث
شده است که بسیاری عصر مشروطه در دوران قاجار را آغاز ادبیات کودک در ایران بدانند.
نگارنده معتقد است که سابقه آدبیات کودک در ایران به دورانی به مراتب کهن تر از عصر
قاجار و به پیش از اسلام باز میگردد. لیکن تشخص و استقلالی که ادبیات کودک در عصر
قاجار یافت و نزهیک شدنش به شکلی که آن را امروزه ادبیات کودک میدانیم، به این عصر
اهمیت ویژه ای بخشیده است . از همین روی در این مقاله برای شناخت ادبیات کودک ایران
معاصر به بررسی ساختاری و محتوایی نمونه های اولیه ادبیات کودک در عصر قاجار پرداخته ایم.
Qajar era is a new season in the history of Iran. In this
period, all aspects of Iranian life changed because of Iran-
Russia struggling, influences of western countries and
industrial revolution. The literature as symbol of society
get influenced by these changes. The developing in Persian
literature – both in structure and content – especially
during constitutional era is visible. Regarding this great
revolution, new concepts entered into traditional Persian
literature. One of these new genres was specialized
literature for children and teenagers. Iranian ideologist by
inspiring from western intellectuals like Jean Jacques
Rousseau noticed the importance of new scientifically
training for kids. Due to this reason, they tried to invent a
new genre for new learner and kids. The efforts and ideas
of this group have caused many people consider the
constitutional era as a beginning point of Childs’ literature.
The writers’ point of view is that the record of child
literature in Iran refers to before Qajar and even Islamic
period. Anyway, dignity and independence of children’s
literature in Qajar era and also similarity of this form to
present form of children’s literature are the main reasons
for impotence of this era. Therefore, in this study for
introducing of Iranian children’s literature in contemporary
period, we have analyzed the structures and contents of
children’s literature’s porotypes during Qajar era
ملخص الجهاز:
ترجمه مقالات و نمايشنامه هاي ميرزا فتحعلي آخونـد زاده و رسـالات و اشعار ميرزا آقا خان کرماني وکتابهاي حاج ميـرزا رحـيم طـالبوف کـه اصـول علمي و اجتماعي را به زباني ساده بيان ميکرد ، شکست هاي پي در پي روسـيه از ژاپن و نکاتي که اين امر به افکار ايرانيان داد و پس از آن جنبش هـاي پـي در پي در روسيه تزاري و انعکاس خبر آن در روزنامه ملا نصرالدين و پيدايش جرايد و مجلات ديگر در قفقاز و انتشار آنها در ميان مردم آذربايجان ، همه اينهـا يـک سري از عواملي بود که به تدريج و هر کدام در زمان خود در تار و پـود سـازمان فاسد ايران رخنه کرد و طبقه حاکمه ايران را از طرز اداره قديمي متوحش کرد و مردم را براي قبول تحول اساسـي در شـکل اداره و انتخـاب راه و روش نـوين زندگي آماده ساخت و بدين سان ميل به دگرگون کردن وضع کهنـه و فرسـوده زندگي اجتماعي که بذر آن از همان نيمه هاي اول قرن سيزدهم هجري پاشـيده شده بود ، به تدريج رشد و نمو کرد و انقلاب مشروطيت را به وجود آورد» ( آرين پور،١٣٥٧:ج ٢٣٧:٢) نتيجه برخورد با زندگي مدرن و موارد ياد شده اين شـد کـه مسـئله تربيـت نسل جديد و کودکان و ضرورت تعليم و تربيت به صورت خيلي جدي تر از قبل مطرح شد و ادبيات کودک نه به عنوان يک شعبه فرعي و کم اهميـت ادبيـات ، بلکه به عنوان يک اصل مورد توجه قرارگرفت .