خلاصة:
در تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران دوران رضاشاه تحولاتی در نظام اداری و مالی و، همچنین، ارتش ایران پدید آمد که منجر به دگرگونیهایی در عرصة اجتماع و سیاست و فرهنگ شده است. طبقة متوسط جدید طیفی است که بیشترین تأثیر و تأثر را در این فرآیند نوسازی داشته است و از اولویتهای نوسازی دولت رضاشاه در امر آموزش و تعلیم وتربیت بوده است. با رشد طبقة متوسط جدید و سپس گسترش آن این گروه توانستند در هیئت حاکمه وارد شده و با پشتیبانی از رضاشاه و حمایت از وی به اقداماتی دست بزنند و تغییراتی در جامعه به وجود آورند. طبقة متوسط جدید در آغاز، نه تنها خارج از مسیر ساختار قدرت حرکت نمیکرد، بلکه آن را تقویت نیز میکرد. سرانجام همین طبقة متوسط جدید که در به قدرت رساندن رضاشاه و سپس گسترش دولت او نقش اساسی ایفا کرده بود، به صف مخالفین او پیوست و عملا نقش دوگانهای را ایفا نمود. گروهی در جهت حفظ و تداوم دولت او میکوشیدند و گروهی دیگر درصدد برانداختن آن بودند.
ملخص الجهاز:
"این امر بیشتر به سبب شرکت تحصیلکردگان در ساختار نظام دولتی بود که به دلیل آشنایی به مدنیت و آگاهی از اصول حکومت مشروطه و اینکه تنها افراد باسواد موجود در کشور محسوب میگشتند، پس از دوره هشتم مجلس شورای ملی، با اوجگیری دستگاه بوروکراسی متمرکز دولتی و گسترش آن در حوزههای مختلف, قدرت بلامنازع پیدا کردند و تقریبا یکی از ستونهای سیاسی کشور در معادلات قدرت محسوب شدند.
در یک دستهبندی کلی، مجالس این دوره، خصوصا دورة هشتم، دارای دو دسته تجددخواه و سنتگرا بود: الف: گروه سنتگرایان، که بیشتر دربرگیرندة بخشی از زمینداران سنتی بودند و ب: دستة تجددخواهان که شامل تجار زمیندار و طبقة متوسط دیوانسالار میشدند و بر مصوبات مجلس تأثیر میگذاشتند؛ ولی اکثریت مجلس را ائتلافی از تجددخواهان و رادیکالها تشکیل میدادند و رهبری مجلس در دست اکثریت اخیر قرار داشت (بهـار، 1362: 2/21ـ24).
دولت رضاشاه و شخص وی هرچه به پیش میرفت و به اهدافی که موردنظرش بود نزدیکتر میشد, بر خودکامگی خود میافزود؛ تا جایی که به کسانی که در اطرافش جمع شده و وی را در امر نوسازی و اصلاحات اجتماعی, اقتصادی و فرهنگی یاری رسانده بودند, نیز رحم نکرد.
دولت رضاشاه با اقدامات اصلاحی که به عمل آورد به طبقة متوسط جدید ساخت اجتماعی دیگری داد که با دیگر طبقات متفاوت بود، اما این طبقه در فرآیند نوسازی دولت رضاشاه ـ بهویژه گروههایی که در خارج از دولت شکل یافتند ـ در راهی جدا از دولت و بعضا در برابر دولت قرار گرفت."