ملخص الجهاز:
پس از بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی زمان عطار معلوم میشود که وی سالهای نخستین عمر خود را تا 18 یا 19 سالگی در شهر قدیم نیشابور گذرانده و بقیه مدت تا هنگام شهادت(سال 618 هجری)به دست مغولان خونخوار در واقعه حمله به نیشابور در شهر شادیاخ زیست،و ضمن تالیف و تصنیف و تحقیق و سرودن شعر به اقتضای شغل خود و پدرش به کار طب و داروشناسی و داروسازی و داروفروشی اشتغال داشته است تا در سال 618 هجری به شرحی که خواهد آمد مغولان خونخوار پس از قتل و غارت بیرحمانه در شهرهای خراسان به شهر شادیاخ یعنی یکی از مراکز مهم عالمان و ادیبان و صوفیان و فقیهان در مشرق ایران حمله بردند و ضمن کشتار عمومی (قتل عام)مردم بیدفاع شهر و ایجاد دومین دریای خون(به تعبیر نگارنده در این تحقیق)شیخ فرید الدین محمد عطار نیشابوری شاعر و عارف بزرگ و نامی ایران را شهید کردند،و زندگانی پربار او را با هزاران هزار نکتههای ناگفته شده به پایان رساندند.
» دومین دریای خون تهاجم قوم وحشی و خونخوار مغول به ایران از وقایع بسیار مهم تاریخ ایران است که نظیر آن را کمتر میتوان یافت و هیچیک از تهاجمات اقوام بیگانه در شدت و عظمت به پایهء مغولان نمیرسد زیرا مردم ایران از هجوم این طایفه وحشی و بیفرهنگ آنچنان گرفتار رعب و وحشت شدند و ایران به پایهای دست خوش خرابی و ویرانی گردید که آثار آن تا قرنها باقی بود علت لشکرکشی چنگیز را برخی برای بدست آوردن سرزمینهای تازه و دست یافتن به ثروت و تمول ساکنان ایران که در آن موقع در کمال رفاه و آسایش به سر میبردند میدانند،ولی تحقیقهای تاریخی ثابت میکند که چنگیز خان مغول فقط برای گرفتن انتقام عمل زشت سلطان محمد خوارزمشاه در قتل تجار و بازرگانان مغول در شهر اترار که شرح کامل آن در تاریخ نهضتهای ملی ایران(از سوک یعقوب لیث تا سقوط عباسیان)آمده است به این لشکرکشی اقدام نمود.