ملخص الجهاز:
که از تجربیات ممکن و محسوس ببشر القا شده است و در واقع اگر بگوئیم که فواصل بین ذرات نمک طعام یک صد میلیونیم سانتیمتر است مقصود فقط تحقیق در نتایج تجربی و مطابقت آنها است با نتایج ذهنی و ریاضی که با بکار بردن قوانین مکانیک و نور با فرض چنین فواصلی حاصل میشود.
ولی باید متوجه بود که این مطلب موقعی صحت دارد که به جرم مکانیکی(جرم واقعی)اجسام اثری جز مقاومت و ایستادگی در مقابل تغییر سرعت نسبت ندهیم و بدین دلیل است که در همچندیهای مکانیک متداول جز از جرم مکانیکی از جرم دیگری بحث نمیشود و مطابق آنچه که قبلا ذکر شد روشن میشود که اختلاف بین جرم واقعی و جرم مشهود بدین نظر است که با مفهوم جرم واقعی(مطابق تعریف مکانیک متداول)در حرکات بطور استقلال صرفنظر از آثار فیزیکی دیگر(حرارت و الکتریک و انرژی)میتوان تحقیق نمود واینمطلب بامفهوم مطلق جرم ممکن نیست.
اما بعدها چون روشن گردید که مفهوم «ماند»مخصوصی به بارهای الکتریکی متحرک برای بیان آثار مکانیکی کافی است (یعنی ملاحظۀ اینکه هر جرمی الکترو مغناطیسی است)امتیاز و ختلاف بین جرم واقعی و جرم مشهود معنی خود را از دست داد و دیگر برای بیان آثار مکانیکی و فیزیکی مورد استفاده واقع نگردید و امروزه دیگر هیچگونه بحثی از جرم واقعی و جرم مشهود نشده این الفاظ بکار نمیروند چه مفاهیم علمی(یعنی بیان ریاضی آثار مشهود) که معرف آنها بود به یکدیگر منطبق گردیدهاند.
اما سطح یک بلور نمک طعام و ساختمان دانه دار آن هر دو صحیح است و اختلاف بین واقع و مشهود در این مثال یک اختلاف منطقی نیست بلکه فقط مستند ببیان ریاضی است که از دو تجربۀ مختلف حاصل میشود.