ملخص الجهاز:
"مطالعه دربارهء مساجدی که در 4 یا 5 دههء اخیر ساخته و یا طراحی شدهاند،مشکل است زیرا مدارک معتبر در این زمینه بسیار کم است و اطلاعاتی که از نشریات مختلف،کتب،مدارک و مقالات به دست آمدهاند،برای توضیح دربارهء تغییراتی که در طراحی پدید آمده،کافی نیستند ولی به نظر میرسد که پنج شیوهء کلی در طراحی مسجد وجود دارد: 1-سنتی/محلی؛ 2-سنتی/مرسوم؛ 3-کلاسیک نوین اسلامی؛ 4-معاصر/مدرن؛ 5-التقاطی/هزار و یک شبی تقسیمبندی مساجد نوین در چنین دستهبندیای شاید بیش از حد ساده انگارانه به نظر برسد.
مساجدی که رسی و دیگر مهندسان معمار مصری، به خصوص علی ثابت و علی خیرات،ساختند،شیوهء تازهای را در معماری مصر پدید آورد که بسیار مورد توجه و علاقه قرار گرفت و حتی تا عربستان سعودی و کشورهای خلیج فارس و عراق که خود دارای روشهای ساختوساز سنتی و قانونمندی بودند،گسترش یافت.
اما مناره صرفنظر از شکلش،اینک به عنوان علامتی برای نشان دادن ایمان اسلامی،با قدرت انجام وظیفه میکند و تصور یک مسجد بدون مناره،از هر نوع معماری هم که برخوردار باشد،مشکل است لذا تعجبی ندارد که استفاده از منارهها،علی رغم این که عهدهدار وظایف سابقشان نیستند،ادامه یافته است.
در پایان با ید گفت که معماری مسجد در حال حاضر دچار نوعی رکود شده است و اکثر مساجد نوین به عنوان بنایی غیر سنتی مطرحاند و معماران نیز مایل نیستند تا ابداعات تازهای در طراحی مسجد داشته باشند و ترجیح میدهند تا از فرمهای آشنا و معمول پیروی کنند زیرا این شیوهها را به عنوان ایمنترین راه برای ساخت مسجد و جلب رضایت عمومی تشخیص دادهاند."