خلاصة:
خسرو و شیرین نظامی و مم و زین احمدخانی،دو شاهکار منظوم عاشقانه-حماسی در عرصهء ادب فارسی و کردی میباشند.در این مقاله صحنههای عشق و دلدادگی در هریک،نقاط مشترک آنها و میزان اثرپذیری احمدخانی از نظامی و قدرت توصیف صحنهها در دو داستان بررسی شده است.
ملخص الجهاز:
پس صرف وجود داستانی مشابه در میان مردم،چیزی از شاهکار بودن یک اثر نمیکاهد و اگر از قرن ششم هجری تا به امروز نظامی با پنج گنج به شهرت رسیده و نام فرهاد،آن فرزند کرد که کوه بیستون را به خاطر عشق به شیرین به زانو درآورد،تا به حال یاد آن دو بر سر زبانهاست،و اگر لیلی و مجنون عرب با ناکامی به هم نرسیدند،اما هنوز زندهاند،و اگر رومئو و ژولیت شکسپیر در راه عشق جان دادند،اما هنوز نمردهاند و روز به روز داستانشان زیباتر جلوه میکند،شکی نیست که داستان مم و زین خانی نیز یکی از جاودانترین و شاهکارترین داستانهای کردی است که با وجود سیصد و اندی سال قدمت،هنوز هم برای هر خوانندهء کرد تازگی و زیبایی خود را دارد.
اولین دیدار عاشق و معشوق در دو داستان در منظومهء نظامی،شیرین،معشوقهء زیبای داستان،همانطور که گفتیم،علاوه بر خسرو دلباختهء دیگری به نام فرهاد نیز دارد، که نظامی آن داستان را چنین به تصویر میکشد:شیرین به شیر خوردن عادت داشت؛اما گلهء گوسفندان از قصر دور بود؛بنابراین در جستوجوی سنگتراشی قویپنجه بود که از چراگاه گوسفندان تا منزلگه او جویی در دل کوه بتراشد تا در آن،شیر تازهء گوسفندان از چراگاه جاری گردد و به حوضچهای در اقامتگاه وی بریزد.
در داستان خسرو و شیرین دارای صحنههای هوسبازی و رنجیدهخاطر شدن عاشق و اختیار معشوق دیگر از طرف او، و حتی ازدواج به خاطر مصلحت سیاسی و بدون عشق نیز وجود دارد.
زین غافل از این توطئه،از پیشنهاد برادر بسیار خوشحال شده و با لیوانی که امیر به او داده است،به سوی زندان روانه میشود و اینچنین عاشق ناکام داستان خانی جان میسپارد(همان:318-345).