خلاصة:
حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه می فرماید: «هنگام فوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، روح وی در دستم جاری شد و آن را به چهره خود مالیدم». عالمان اسلامی، در طول تاریخ، در ترجمه و شرح این عبارت با این معضل مواجه بوده اند که چگونه می توان روح را ـ که اکثر علمای مسلمان آن را موجودی غیرمادی دانسته اند ـ به دست گرفته، آن را به چهره مالید؟ هر یک از این عالمان، سخن حضرت امیر علیه السلام را به گونه ای ترجمه یا تفسیر کرده اند. در این مقاله، بعد از معرفی این ترجمه ها و تفسیر ها و نقد و بررسی آنها، بر اساس احادیث معصومان علیهم السلام و آن بخش از دیدگاه های حکیمان مسلمان (فیلسوفان و متکلمان) که با روایات اسلامی هماهنگ و سازگار است، تفسیری خود را از سخن امیرالمومنین علیه السلام ارائه می شود.
ملخص الجهاز:
ترجمههای نادرست و مبهم اما مترجمان زیر، برای آنکه سیلان نفس و حیات رسول اکرم( در دستان حضرت علی( و مالیدن آن را بر چهره، ناممکن یا بیمعنا تلقی کردهاند و یا پذیرش و توجیه آن را بسیار دشوار یافتهاند، جملۀ «سالت نفسه فی کفی» را شبیه مضمون «پیامبر بر روی دست من جان سپرد» ترجمه کرده و نیز در جملۀ «فامررتها علی وجهی»، ضمیر «ها» را به جای «نفس» به «کف دست» برگردانده و آن را به این مضمون ترجمه کردهاند: «آن دست را ـ که بدن پیامبر را لمس کرده بود، برای تیمن و تبرک ـ بهصورت خود کشیدم»: انصاری قمی، ایراندوست، بهشتی، محمدتقی جعفری 1 ، سپهر خراسانی، شاهین، شریعت، عابدینی مطلق، فیضالاسلام، مبشری، مجد؛ مقیمی.
گروهی دیگر، بر خلاف دستۀ قبل، جمله اول را نادرست و بر خلاف ظاهر آن، به «جان سپردن پیامبر( در دستان علی(» ترجمه نموده، ولی جمله دوم را به مضمون «آن را به چهره کشیدم» ترجمه کردهاند که هر چند از نظر ترجمۀ تحتاللفظی درست است، اما معنای آن مبهم است و مشخص نیست که ضمیر «آن» به «نفس» برمیگردد یا به «کف دست»؛ یعنی «نفس پیامبر را بر چهره کشیدم» یا «دست خود را بر چهره کشیدم»؟ هر چند به نظر میرسد که مرادشان کشیدن دست بر چهره است؛ زیرا ترجمۀ آنان از جمله اول نشان میدهد که معتقد به جاری شدن روح پیامبر( در دستان حضرت تفسیر (27جلدی) مرحوم علامه جعفری در خطبه 185 به پایان رسیده و خطبه مورد بحث را شرح نکرده است، اما در یکی از مجلدات این تفسیر، ضمن بر شمردن فضایل علی(، عبارت یاد شده را ذکر و اینطور ترجمه میکند: «روح او در حالی که من او را در دست داشتم، برای پرواز به حرکت درآمد.