خلاصة:
در حوضههای فاقد آمار تعیین زیرحوضهها با ویژگیهای ژئومورفولوژیک مشابه و دستهبندی آنها برای اجرای هماهنگ عملیات کنترل سیلاب و نیز اولویت دادن به زیرحوضهها با توان سیلخیزی بیشتر،به عنوان روشی برای مدیریت سیلاب در حوضههای فاقد آمار پیشنهاد میشود.در این پژوهش که به منظور شناخت زیرحوضههای دشت کرون از نظر ویژگیهای ژئومورفولوژیک موثر بر سیلاب و گروهبندی آنها در دستههای همگن صورت گرفت،سیزده متغیر کمی ژئومورفولوژی در تمام زیرحوضهها محاسبه شدند. این متغیرها به گروه شاخصهای تراکم آبراههها،ژئومتری حوضه،متغیرهای ارتفاعی و اقلیمی حوضه تعلق دارند.برای تفکیک زیر حوضههایی که از نظر این شاخصها در گروههای همگن قرار میگیرند از تحلیل خوشهای به روش طبقاتی و روش فازی استفاده گردید.در روش طبقاتی بهترین تفکیک از روش وارد حاصل شد و زیرحوضهها در سه دسته مشابه گروهبندی شدند.در روش فازی دو گروه و با درصد تعلق تقریبا مشابه مجزا شدند.به این ترتیب برای دستیابی به نتایج بهتر در این روش متغیرها در چهار دسته شامل متغیرهای آبراههای،ژئومتری،ارتفاعی و اقلیمی بهطور مجزا دستهبندی شدند و روش فازی در هر دسته بهطور جداگانه اعمال شد که تفکیک بهتری برای خوشهبندی با درصد تعلق قابل قبولتری صورت گرفت.برای تفکیک زیرحوضهها به دستههای مشابه از نظر شدت سیلخیزی،از دبی اوج سیلاب،در دوره بازگشت مختلف استفاده شد،در هردو روش خوشهبندی به روش فازی و روش طبقاتی سه دسته زیرحوضه از هم تفکیک شدند که نشان میداد نتایج دو روش فازی و طبقاتی با اندکی جابهجایی در گروهها مشابه بوده است.در پایان از روش تحلیل توصیفی برای بررسی ویژگیهای توصیفی زیرحوضهها استفاده شد و از این نظر نیز دستهبندی نظری زیرحوضهها در سه گروه مشابه با توجه به توان سیلخیزی صورت گرفت که با خوشههای حاصل از روش تحلیل کمی مشابهت نشان میداد.
ملخص الجهاز:
"مجله جغرافیا و برنامهریزی محیطی،سال 22،شماره پیاپی 24،شماره 2،تابستان 0931 وصول:8831/6/9 پذیرش:9831/11/72 صص 89-97 شناسایی زیرحوضههای هیدرولوژیکی همگن از نظر عوامل ژئومورفولوژیک موثر بر سیلاب با استفاده از تحلیل خوشهای(مطالعه موردی:دشت کرون) هوشمند عطایی:استادیار اقلیمشناسی،دانشگاه پیام نور،تهران،ایران* مهناز شیران:کارشناس ارشد ژئومورفولوژی،دانشگاه تربیت معلم سبزوار،سبزوار،ایران چکیده در حوضههای فاقد آمار تعیین زیرحوضهها با ویژگیهای ژئومورفولوژیک مشابه و دستهبندی آنها برای اجرای هماهنگ عملیات کنترل سیلاب و نیز اولویت دادن به زیرحوضهها با توان سیلخیزی بیشتر،به عنوان روشی برای مدیریت سیلاب در حوضههای فاقد آمار پیشنهاد میشود.
زیرحوضهها در سه دسته زیر تفکیک شدهاند و پهنه بندی زیرحوضهها براساس این تحلیل در شکل شماره(4)آمده است: گروه اول: S1 گروه دوم: S2ṣS3ṣS4ṣS6ṣS7ṣS10ṣS13 گروه سوم: S5ṣS8ṣS9ṣS11ṣS12ṣS14 ṣS15ṣS16ṣS17ṣS18ṣS19ṣS20 (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 4-پهنهبندی زیرحوضهها براساس تحلیل خوشهای به روش طبقاتی براساس مشابهت متغیرهای موثر بر سیلاب زیرحوضهها در دستهبندی دیگری که به منظور تفکیک زیرحوضهها از نظر شدت سیلخیزی به روش طبقاتی صروت گرفت،از دبی اوج سیلاب برای بارش نمونه 6 ساعته به روش SCS و در دوره بازگشتهای مختلف در زیرحوضهها استفاده شد.
بنابراین،بهطور مشخص میتوان 3 دسته زیر حوضه را براساس شباهت ویژگیهای کیفی ژئومورفیک موثر بر سیلاب مشخص نمود: گروه 1:زیرحوضهها با پتانسیل سیلخیزی بالا: S1 گروه 2:زیرحوضها با پتانسیل سیلخیزی نسبتا بالا S2ṣS3ṣS4ṣS5ṣS6ṣS7ṣS10ṣS13 گروه 3:زیرحوضهها با پتانسیل سیلخیزی متوسط تا کم: S5ṣS8ṣS9ṣS11 ṣS12ṣS14ṣS15ṣS16ṣS17ṣS18ṣS19ṣS20 4-نتیجهگیری *با دستهبندی زیرحوضهها توسط روش طبقاتی و روش فازی برای سیزده متغیر انتخابی مشخص شد در روش طبقاتی بهتری برای زیرحوضهها صورت گرفته است و روش فازی بین دو گروه تفکیک شده همپوشی برقرار کرده و درصد تعلق هر کی از زیرحوضهها به دو گروه تفاوت کمی داشته است به طوری که تمایز زیادی بین زیرحوضه ها وجود ندارد."