خلاصة:
«چین» و پیشرفتهای تمدنی آن موضوعی است که کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است. آشکارسازی دستاوردهای تمدنی چین و تأثیر آن در تمدن اسلامی، میتواند نقش مؤثری در شناسایی هرچه بهتر تمدن اسلامی داشته باشد. شاید در ابتدای امر این گونه بهنظر برسد که «چین» نقش چندانی در تمدن اسلامی نداشته است، اما بررسی موضوع نشان میدهد که آنها از نظر تمدنی نسبتا پیشرفته بودند و ورود دستاوردهای تمدنی این کشور به جهان اسلام موجبات ترقی و پیشرفت هرچه سریعتر تمدن اسلامی را سبب شده است. ازجمله این دستاوردها میتوان به صنایع کاغذسازی، چاپ، سفالگری، پرورش کرمابریشم و تولید پارچه، ساخت جنگافزار و اختراعاتی نظیر قطبنما، باروت، ساعتآبی و دستاوردهای هنری همانند نقاشی و پیشرفتهای علمی آنها اشاره کرد.
ملخص الجهاز:
"7 در این زمان بین ایران و چین روابط دوستانه برقرار بوده ارتباطات تجاری بیشتر شده 8 و مخصوصا تجارت ابریشم از اهمیت زیادی برخوردار بوده است و سلاطین دو مملکت سفرا و نمایندگان سیاسی به دربار یکدیگر همان.
(بغدادی، مراصد الاطلاع، ج 2، ص 882 ؛ حموی، معجم البلدان، ج 4، ص 27) احمد یوسف حسن و دانالد زهیل، تاریخ مصور تکنولوژی اسلامی، ص 43؛ در کتاب تاریخ اجتماعی ایران نیز آمده است: «عدهای از صنعتگران چین در سال 134 هجری به اسارت زیاد بن صالح در آمدند ...
». (راوندی، تاریخ اجتماعی ایران، ج 5، ص 112) میان عباسیان و پادشاهان مشرق (چین و هند) روابط بازرگانی و سیاسی برقرار بوده است و نامهها و نمایندگان و هدایای از اواخر قرن دوم هجری میان بغداد و پکن و دهلی و غیره مبادله شده است.
زمانی که هلاکو به امر امپراطور قصد داشت ایران را فتح کند، مقرر شد هزار استاد اینکه راه تجاری بین چین و بخشهای غربی را «جاده ابریشم» نامیدهاند، احتمالا نشان از تولید و صدور این محصول با ارزش به سایر مناطق بوده است.
2 تأثیر نقاشی چینی در برخی از مناطق اسلامی به گونه بود که حتی در مساجد نیز از این تصاویر استفاده شده است.
3 اطلاعات نجومی ایرانیان در اواخر دوره ساسانی تحتتأثیر عقاید چینیان و کلدانیان و یونانیان کمال و توسعه پیدا کرد و افزایش یافت و پیشرفتهای نسبتا قابل توجه چینیها در این زمینه سبب شد در دوره ایلخانان به دانشمندان این دیار بسیار توجه شود و بعضا از آنها دعوت شود که به مراکز علمی جهان اسلام وارد شوند."