خلاصة:
این مقاله، با توجه به اهمیت نهضت ملی شدن صنعت نفت در ایران و پررنگ شدن نقش ملیگراها در این نهضت در عمده آثار منتشرشده در حوزه تاریخ معاصر، درصدد تبیین نقش عناصر و گروههای مذهبی در این نهضت عظیم ضداستعماری است. بر این اساس، با مراجعه به منابع مکتوب، به بررسی نقش عناصر و نمادهای مذهبی شیعه در این نهضت پرداخته شده است. بررسی منابع مذکور نشان میدهد که عنصر ولایت با دو جلوه «ولایت فقها در عصر غیبت» و «تولی و تبری» و نمادهای مذهبی مثل مناسبتها و مراسمهای مذهبی، جهاد و شهادتطلبی، اماکن مذهبی، استناد به آیات و روایات در بیانیهها و تجمعات و شعارهای مذهبی نقش بسیار مؤثری در این نهضت داشته است.
ملخص الجهاز:
"191 پس از این اقدام، نمایندگان جبهه ملی برای مبارزه با دولت رزمآرا و به راه آوردن نمایندگان اکثریت به حمایت روحانیت بیش از پیش نیاز داشتند و رهبر مذهبی مردم، آیتالله کاشانی برای برآوردن این نیاز از سوی سردمداران، اکثریت مجلس را با تماسهای تلفنی و غیره «امر به معروف و نهی از منکر» میکرد و از سوی دیگر، در مواقع مناسب با صدور اعلامیههایی مردم مسلمان را به پیشتیبانی از جبهه ملی فرامیخواند و مردم که با فتاوای مراجع تقلید دیگر ـ که در سطور بعدی به طور تفصیلی به آنها اشاره خواهیم کرد ـ مبارزه برای ملیشدن نفت را تکلیف دینی خود میدانستند، با برگزاری میتینگهای باشکوه از نمایندگان مجلس میخواستند با جبهه ملی همصدا شوند و پیشنهاد ملیشدن صنعت نفت را تصویب کنند.
211 با توجه به نقش پررنگ و مؤثر آیتالله کاشانی در نهضت ملیشدن نفت و همراهی و حمایت بیش از پیش ایشان از دولت مصدق برای پیشبرد اهداف نهضت، استعمارگران خارجی و کارگزاران داخلی آنها که به این مسئله آگاهی کامل داشتند و به خوبی میدانستند تا زمانی که شیرازه مذهب، اوراق کتاب همبستگی مردم مسلمان ایران را به هم پیوند میدهد و استوار میدارد، نهضت ملی ایران شکستخوردنی نیست، از اختلافنظرهای بین مصدق و آیتالله کاشانی سوءاستفاده کرده و به این وسیله تلاش کردند با تخریب چهره آیتالله کاشانی به عنوان محور اصلی نهضت، آتش اختلافات را شعلهور ساخته و با القای شدت تعارض و اختلاف، اقدامات لازم برای شکست نهضت را دنبال کنند."