خلاصة:
این درس شرحی است بر مناجات محبین امام سجاد علیه السلام. «محبت» به مفهوم خواستنی و دوست داشتنی به کار می رود و از آثار آن دلدادگی، شیفتگی، دلبستگی و شیدایی است. محبت همواره با لذت در محبوب و تقریب و نزدیکی به او همراه است. یعنی دوستی و محبت زمانی محقق می شود که لذتی از جانب محبوب به محب برسد. بالاترین لذت ها در محبت به خداست. اگر کسی شیرینی محبت خداوند را چشید و از لذت محبت او سرشار گردید، هرگز سراغ جایگزینی برای وی نمی رود؛ یعنی اگر کسی به قرب الهی بار یافت، لحظه ای از قرب الهی خارج نمی شود. راه رسیدن به محبت خدا، یاد او و یاد نعمت های بی منت اوست. همچنین با افزایش معرفت انسان به خدا، محبتش نیز به او زیاد می شود.
ملخص الجهاز:
"اهمیت و چگونگی محبت به خدا و انس با او اینک به بررسی فراز اول مناجات میپردازیم و ادامه مباحث را طی بررسی سخنان امام سجاد علیهالسلام پی میگیریم: «إلهی من ذا الذی ذاق حلاوة محبتک فرام منک بدلا ومن ذا الذی آنس بقربک فابتغی عنک حولا»؛ خدایا، کیست که شیرینی محبتت را بچشد و جز تو کس دیگری را بخواهد و به او محبت ورزد و کیست که به مقام قرب تو انس یابد و لحظهای از تو روی گرداند؟ در فراز اول مناجات، دو مطلب در قالب دو استفهام انکاری تبیین شده است: نخست اینکه اگر کسی شیرینی محبت خداوند را چشید و از لذت محبت او سرشار گردید، دیگر سراغ جایگزینی برای وی نمیرود و دل را در گرو محبت غیر او قرار نمیدهد؛ مطلب دوم اینکه اگر کسی به جوار خداوند بار یافت و به قرب معبود انس گرفت، حتی برای لحظهای از حال و هوای انس به قرب الهی خارج نمیشود.
اما بندگان خاص خدا تنها از طریق توجه به نعمتهایی که خداوند در اختیارشان نهاده است و شناخت صفات افعالی خداوند، آنهم صفاتی که انسان از منافع و مواهبشان بهرهمند میشود، به خداوند توجه نمییابند؛ بلکه آنان برخلاف نوع انسانها که تنها به درک بخشی از صفات افعالی که ارتباط مستقیم با آنها دارد نائل میگردند، به درک ذات و صفات جمال و جلال الهی نائل آمدهاند و پس از معرفت عمیق و لطیفشان به عظمت ذات خداوندی و کمالات نامتناهی او، بدان سبب که خداوند کمال و جمال محض، و از هر نقصی منزه است به او عشق میورزند، نه از آن جهت که خداوند نعمتهایی را در اختیارشان نهاده است."