خلاصة:
اهمیت خلیج فارس بعنوان یکی از نقاط استثنایی کره زمین، از ابعاد گوناگون، بر
کسی پوشیده نیست.چنان که در این مقاله خواهد آمد، بسیار جالب توجه است که ایرانیان
از دوران باستان به اهمیت خلیج فارس و جزایر آن آگاه بودهاند و حتی از زمانهای
بسیار قدیم میدانستهاند که دریای پار یک خلیج است؛و کتزیاس مورخ مشهور یونانی که
در دوران هخامنشیان در ایران میزیسته، از آن دریا بعنوان خلیج یاد کرده و نوشته
است که«کوروش کشتیهای جنگی ساخت و در خلیج فارس متمرکز کرد.»این مقاله بطور اخص، اوضاع و شرایط سده هفتم هجری(سیزدهم میلادی)را مورد ملاحظه
قرار میدهد.نخست ارتباطات دریایی خلیج فارس در سده هفتم هجری از نظر میگذرد، سپس
با شرح داستان سفر شیخ اجل سعدی شیرازی و حضور او در دار التجاره و سرای نجم
الدین شیرازی در جزیره کیش، روایت استاد سخن پارسی و اختر تابناک کهکشان ادب جهان،
از کتاب گلستان نقل خواهد شد.به این ترتیب، پیشینه جزیزه کیش بعنوان یک مرکز
بازرگانی بینالمللی در سده هفتم هجری، به استناد حدیثی از چهره نامدار تاریخ
ادبیات جهان برگرفته و بازگفته میشود.
ملخص الجهاز:
"6 نباید ناگفته ماند که در سواحل نیز وضع مطلوبی حکمفرما بودهاست؛این را میتوان از سرودههای سعدی شیرازی در باب اول بوستان نیوشید: ز دریای عمان بر آمد کسی سفر کرده دریا و هامون بسی عرب دیده و ترک تاجیک و روم زهر جنس در نفس پاکش علوم جهان گشته و دانش اندوخته سفر کرده و صحبت آموخته به هیکل قوی چون تناور درخت و لیکن فروماند بی برگ سخت دو صد رقعه بالای هم دوخته زحراق 7 او در میان سوخته به شهری درآمد ز دریا کنار بزرگی در آن ناحیت شهریار که طبعی نکو، نامی اندیش داشت سر عجز در پای درویش داشت بشستند خدمت گزاران شاه سر و تن به حمامش از گرد راه چو بر آستان ملک سر نهاد نیایش کنان دست بر سر نهاد در آمد به ایوان شاهنشهی که بختت جوان باد و دولت رهی شهنشاه گفت از کجا آمدی؟ چه بودش که نزدیک ما آمدی؟ چه دیدی در این کشور از خوب و زشت بگو ای نکو نام نیکو سرشت بگفت ای خداوند روی زمین خدایت معین باد و دولت قرین نرفتم در این مملکت منزلی کز آسیب آزرده دیدم دلی ندیدم کسی سرگران از شراب مگر هم خرابات دیدم خراب ملک را همین ملک پیرانه بس که راضی نگردد به آزار کس 8 به هر روی، کشتی پس از گذشتن از تنگه هرمز، در بندر موسوم به جرون توقف میکرد و سپس راه خود را به سوی انتهای غربی خلیج فارس ادامه میداد و آنقدر پیش میرفت تا به اروند رود وارد میشد و سرانجام به بندر تاریخی ابله میرسید."