خلاصة:
واقعه برادرکشی به عنوان اسطوره دینی- تاریخی و با تاسی از کهن الگوی آن (قابیل و...) در ادوار مختلف و اشکال متنوع تکرار شده است. این کهن الگو با توجه به درآمیختن با اضطراب های سه گانه حاصل مرگ، گناه و بی معنایی؛ همواره در زمینه ای از ترس و بیم بیان شده و البته با توجه به جهان بینی ها و گفتمان های حاکم بر هر دوره به گونه خاص انعکاس یافته است. با توجه به انعکاس این واقعه در ادبیات کلاسیک فارسی، در ادبیات داستانی معاصر هم به دلیل خاصیت و قابلیت کم نظیر این ژانر، موضوع یاد شده این مجال را به نویسندگان معاصر داده که طرحی نو در بیان این کهن الگو درافکنند. در این مقاله نویسنده سعی می کند پس از بررسی این اسطوره تاریخی و ارتباط آن با اضطراب های انسان معاصر؛ یکی از مستحدث ترین داستان های این حوزه را در بستر ادبیات داستانی دفاع مقدس در کنار یکی از معروف ترین داستان های پس از انقلاب با عنایت به این بن مایه، بررسی و تحلیل کند. بر این اساس در گام نخست داستان کوتاه «بن بست» اثر احمد دهقان با توجه به تم غالب آن (برادرکشی) بررسی و نقد و در ادامه با رویکرد به رمان «سمفونی مردگان» تحلیل شده است.
Brothercide as a religious and historic myth، and originating from its archetype in the murder of Abel by his brother Cain، has always been associated with human’s triple concerns about ‘death’، ‘sin’، and ‘feeling of emptiness’. In classical Persian literature it has been expressed in different forms according to the prevail discourse of the time. In the present Article، the author tries to provide a contrastive analysis of Bon-Bast (a short war story by Mahmoud Dehghan)، and Samfoni -e Mordegan، (a bestseller by Abbas Ma’roufi). First، an analysis of Bon-Bast is given; focusing the theme of brothercide، then it will be contrasted with Samfoni -e Mordegan.
ملخص الجهاز:
واژههای کلیدی: برادرکشی ، احمد دهقان، ادبیات داستانی جنگ ، بن بست ، سمفونی مردگان مقدمه یکی از مسائلی که امروزه در تعامل دیـن و ادبیـات مطـرح اسـت ؛ انعکـاس اسـطوره، نمـاد و رمزگرایی در زبان هنر در بیان معانی متعالی است که این مسـئله در دسـتگاه فکـری فلاسـفه ای چون پل تیلیش به صورت بارزی منعکس شده است (تیلیش ، ١٣٨٤: ٢٢).
بـا ایـن توجـه ایـن سـوال مطرح می شود که آیا داستان دوم که در حوزه ادبیات دفاع مقدس نوشته شده؛ به این قصه ازلـی ، ابدی و کهن الگویی توجه داشته است ؟ با این نگاه یکی از پربسامدترین نوع مرگ شخصیت هـا در این بین و در مجموعه داستانهای کوتاه «قاتل پسرتان هستم »؛ تم مرگ، دیگر کشی (برادرکشی ) است که در یکی از این داستانهای آن یعنی «بن بست » در کنار نوع دیگری از مـرگ غیرطبیعـی یعنی خودکشی تصویر شده که به نوعی تداعی کننده یکی از وجوه تراژیک زندگی شخصیت هـای اسطورهای نیز می باشد.
داستان «بن بست » دهقان اگر نگوییم تراژدی قتل و دیگر کشی (بـرادر کشی ) ناخواسته است ؛ کـم از آن اثـری تراژیـک اسـت کـه بـا توجـه بـه دو کـنش خودکشـی و برادرکشی آن هم در ادبیات داستانی دفاع مقدس، توجه مخاطبان ادبیات این حـوزه را بـه خـود جلب کرده است .
با این رویکرد و با توجه به نوع نگاه نویسندگان بعـد از انقلاب اسلامی با تاکید بر ادبیات دفاع مقدس به مسئله مرگ بـه عنـوان یکـی از وجـوه تراژیـک زندگی ؛ داستان بن بست یکی از بهترین داستانهای دو - سـه دهـه اخیـر در ایـن حـوزه (کهـن الگوی برادرکشی ) است که با توجه به بن مایه و موتیف هابیل و قابیل نوشته شده اسـت .