چکیده:
هدف اصلی این نوشتار، بازخوانی مجدد متون اصلی زندیه و قاجاریه برای برای بدست دادن تصویری نسبتا روشن از فعالیت حاج ابراهیم خان کلانتر در دوران لطفعلی خان زند و اوایل کار آغا محمد خان، بویژه بررسی شورش حاج ابراهیم خان علیه خان جوان زندی در شیراز است و تلاش می شود با بررسی وضعیت سیاسی ایران بعد از کریم خان، فعالیت های آغا محمدخان و همچنین لطفعلی خان، بافت و زمینه ای که در آن مساله شیراز رخ داد، بیشتر شناخته شود.
خلاصه ماشینی:
"ق پس از مرگ علیمرادخان زند، از ادعای جعفرخان زند، پدر لطفعلی خان برای رسیدن به حکومت، حمایت می کند، سخن از خیانت به جانشینان علیمراد خان به میان نمی آید؟ و بالاتر از همه چرا وقتی همین لطفعلی خان ابتدا با اتخاذ موضع بیطرفی از سوی اشراف شیراز به ریاست حاج ابراهیم خان کلانتر در نزاع وی با صید مرادخان زند و سپس حمایت مستقیم ایشان به قدرت دست یافت، مورخان سکوت می کنند و بلکه زبان به تحسین حاجی می گشایند؟ نکته دیگر جدا از این مصادیق، نکات مطرح شده در هم اندیشی اشراف شیراز جهت حمایت از لطفعلی خان زند است که به احتمال قوی دارای صحت است، زیرا راوی این جلسه، زین العابدین کوه مره ای، نویسنده ذیل مجمل التواریخ گلستانه یکی از حاضران در جلسه بوده است.
شیراز به لطف همدلی کلانتر شیراز با نیروی قویتر منطقه جان سالم بدر می برد-البته موضوع محاصره شیراز و قحطی شهر مطمئنا مد نظر نگارنده بوده است- اما کرمان، پس از جنگی نابرابر و فتح شهر، ویران و هزاران نفر از اهالی شهر به جرم همراهی با خان زندیه، جان خویش را از دست می دهند- البته تردیدها درباره فاجعه کرمان را نباید از نظر دور داشت، اما بهر روی مقایسه این دو شهر بعد از فتح بدست آغامحمدخان، درستی عمل حاج ابراهیم خان کلانتر را در جهت حفظ شهر از غارت و کشتار، تائید می کند.
اما همانگونه که آمد شکست سنگین نیروهای متفق شیراز و بوشهر در دشتستان از قوای زندیه، نشان داد که تمامی ظرفیت های بکار گرفته شده نظامی از سوی حاج ابراهیم خان برای مقابله با لطفعلی خان بی فایده است."