چکیده:
«تفسیر در دوران اولیه اسلام» یکی از مقالات کتاب قرآن، دایره المعارفی است که به سر ویراستاری اولیور لمان در سال 2006 به چاپ رسید. هر دو نویسنده مقاله استاد دانشکده الهیات دانشگاه حران ترکیه می باشند آن دو ضمن بیان تعاریف تفسیر و تاویل و برشماری اختلاف معانی آن ها، به سیر تاریخی تدوین تفسیر پرداخته اند و به انواع روش های تفسیر اشاراتی کرده اند. نویسندگان یکی از علل نیاز به تفسیر را توضیح و تبیین قصص قرآن، جهت ذکر جزئیات آن ها دانسته اند. در این مقاله، فرهنگ یهود نیز به عنوان یکی از منابع تفسیر قرآن پنداشته شده و ابن عباس مشهورترین مفسر قرآن شمرده شده است. نویسندگان خوارج را نیز یکی از گروه هایی دانسته اند که به شدت به قرآن التزام داشتند. نویسندگان در پایان مذهب شیعه را به تفسیر قرآن بدون در نظر گرفتن اسباب نزول و سیاق آیات متهم می کنند، برای مثال به تفسیری از بیانیه (یکی از فرقه های منقرض شده شیعه) تمسک می جویند. اینک ضمن ترجمه مقاله، برخی نکات و شبهات آن را نقد و بررسی می کنیم.
خلاصه ماشینی:
"منابع سنتی تفسیر، مواضع متفاوتی در مورد این موضوع داشتهاند که آیا میتوان از منابع خارجی در تفسیر استفاده کرد؟ پیامبر در یک حدیث گفته است: «حتی اگر شده یک آیه، پیام من را منتقل کنید، دوباره آن را به نقل از پسران اسرائیل (بنیاسرائیل) بیان نمایید و هیچ مشکلی در انجام این کار وجود ندارد.
نقد و بررسی مقاله 1ـ نویسندگان، یکی از دلایل پدید آمدن تفسیر را حل تناقضهای آشکار (Apparent Contradiction) برخی آیات قرآن پنداشتهاند گرچه پس از آن به مسئله محکم و متشابه اشاره نمودهاند تا از بار منفی مطلب بکاهند، ولی این اولین بار نیست که آنان از وجود تناقضهای آشکار در قرآن سخن به میان میآورند.
بر اساس استدلال عقلی نیز میتوان گفت کتابی که به عنوان معجزه پیامبر و برای هدایت عموم مردم نازل شده است و برای اثبات حقانیت خود دیگران را به تحدی فرا میخواند، نمیتواند حاوی تناقض و ابهام باشد، البته اگر مقصود این مستشرقان از واژة «تناقض»، معنای منطقی و اصطلاحی آن (جمع بین دو امر وجودی و عدمی) نباشد، بلکه رفع تعارضهای ظاهری برخی آیات مورد نظر باشد که با دقت و توضیح برطرف میشود، این مطلب قبول کردنی است، چون در هر متنی گاهی توهم تعارض یا تعارضهای ظاهری به وجود میآید که با دقت و توضیح در بخشهای دیگر متن یا قرائن خارجی برطرف میشود.
پس مسلمانان با این رویکرد که کتب اهل کتاب را تحریف شده میدانستند، مراجعه به آنها را برای تکمیل داستانهای قرآن به طور مطلق جایز نمیدانستند؛ گرچه برخی اسرائیلیات نیز در اثر بیتوجهی وارد شد."