چکیده:
در مواردی سخن مدعی، برپایه قاعدهی «کلمالایعلم الا من قبل المدعی، یقبل قولـه فیـه بـلا بینه » بدون نیاز به اقامه بینه ، پذیرفته میشود به این معنا، هر چیزی که تنها به واسـطه ی مـدعی دانسته میشود و از طرف او قابل اثبات میباشد،ادعای وی در آن مورد بـدون نیـاز بـه بینـه پذیرفته میشود. این قاعده مشهور در ابواب مختلف فقه مانند شرکت ، نکاح،طـلاق و زکـات کاربرد دارد وادله ای مانند روایات، بنای عقلاء، اسـتقرا وتعلیـل ، اثبـات کننـده آننـد. گـاه نپذیرفتن سخن مدعی هرچند شاهدی نداشته باشد، مشکلاتی را به بار میآورد، مسـائلی ماننـد زندانی شدن دائمی وی، ایجاد حرج و ضرر و مشقت های بسیار، تعطیل شدن احکام و گشـوده ماندن پروندهها و به نتیجه نرسیدن دعواها سبب میگردد که قانونگذار و شارع به ادعای مدعی ترتیب اثر دهد و سخن وی را بپذیرد.
خلاصه ماشینی:
با این حال ، قاضی برای حکم کردن چه باید بکند؟ قاضـی میتواند با توجه به قاعده «کلما لا یعلم الا من قبل المدعی ، یقبل قوله فیه بلا بینه » سخن مدعی را بپذیرد؛ یعنی اگر مدعی چیزی را ادعا کند کـه تنهـا خـودش نسـبت بـه آن آگـاهی دارد و دیگران از آن بیخبرند، سخنش بدون نیاز به بینه مقبول است .
استدلال سوم را به صورت دیگری نیز میتوان تقریر کرد؛ اگر پذیرفتن سخن مـدعی تنهـا در صورتی باشد که بتواند ادعای خود را با بینه اثبات کند، نتیجه این میشود در برخی دعاوی که ماهیت آنها گواه بردار نیست وبا بینه اثبات نمیشود، لاینحل بماند وتشاجر از میان نرود، در حالیکه ظاهر قوانین شرع نشان میدهد هر چیزی باید راه حلی داشته باشد، و اگر چیـزی در شرع راه حلی نداشته باشد با شرع ناسازگار ودر تعارض است .
-پیامدهای نپذیرفتن سخن مدعی نپذیرفتن سخن مدعی در مواردی که تنها خود مدعی نسبت به آن علم واطلاع دارد ودر نتیجه شهادت دادن نسبت به آن غیر ممکن است ، میتواند پیامدهای بد و ناهنجاریهایی داشته باشد، برخی از این پیامدها عبارتند از: الف ) نپذیرفتن سخن مدعی، در مواردی به زندانی شدن همیشـگی وی خواهـد انجامیـد؛ مثلا اگر شفیع بر مشتری ادعای خریدن کند ومشتری شـفیع را تصـدیق کنـد، ولـی مشـتری بگوید اندازه قیمت کالایی را که به عنوان ثمن به بایع دادهام، میدانسـتم ولـی آن را فرامـوش کرده ام ، باید قول مشتری پذیرفته شود؛ زیرا فراموشی از اموری است که تنهـا از جانـب خـود شخص دانسته میشود و اگر قول مشتری رد شود، باید هرچنـد صـادق باشـد، بـرای همیشـه زندانی شود (شهید ثانی ، ١٤١٦ق ، ج١٢، ص٣٦٩، نجفـی، ١٣٦٧، ج٣٧، ص٤٤٢).