چکیده:
مناقشه یا منازعه به عنوان پدید ه ای که منعکس کننده کنش و واکنش ملت ها، دولت ها، گروه های اجتماعی و افراد بر سر منافع، ارزش ها و امیال می باشند، تجلی ترکیب سه اصل جغرافیا، سیاست و قدرت است. مطالعه ژئوپلتیک مستلزم بررسی سرزمین، قدرت و کشمکش میان گروه ها، ملت ها و کشورهاست. شدت منازعات در نقاط مختلف جهان بسته به میزان اهمیت استراتژیک هر منطقه متغیر است. با این حال، همه مناطق ژئوپلتیک جهان کم و بیش منازعه و کشمکش را تجربه کرده اند. برخی مناطق جهان به لحاظ اهمیت ژئوپلتیکی که برای امنیت جهانی دارند، مورد توجه ویژه هستند و ایجاد نا امنی در آن ها به سرعت به خارج از منطقه گسترش می یابد و چه بسا امنیت جهانی را با خطر مواجه می سازد. آشکار است که درگیری و منازعه در این مناطق تفاوت بسیاری با مناطقی دارد که درجه پایین تری از اهمیت را دارند.منطقه شاخ آفریقا، به عنوان یکی از مناطق استراتژیک جهان، جزء پر مناقشه ترین مناطق نیز به شمار می آید. درگیری بین اریتره و اتیوپی، جنگ داخلی در سومالی، تجزیه طلبی و عدم ثبات سیاسی در سودان، درگیری های مذهبی بین مسیحیان و مسلمانان و همینطور مناقشه بین اعراب و آفریقایی ها و... نمونه هایی از این مناقشات هستند. در پژوهش حاضر که با روش توصیفی – تحلیلی انجام گرفته است، به دنبال شناخت ماهیت و ابعاد مختلف مناقشات در این منطقه و ریشه یابی علل شکل گیری این مناقشات هستیم. نتایج پژوهش نشان می دهد، ریشه و منبع مناقشات در این منطقه متعدد است اما در عین حال به دو بخش ریشه های داخلی و خارجی تقسیم می شود. استعمار، بی ثباتی سیاسی، اختلافات ارضی و مرزی، فقر و سطح پایین توسعه اقتصادی، دخالت و نفوذ قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای، کارشکنی و دخالت اسرائیل، عدم کارآمدی نهادهای منطقه ای و بین المللی و... از موارد شکل دهنده به این مناقشات است.
خلاصه ماشینی:
منطقه شاخ آفریقا به نسبت میـزان وسـعت و همچنـین در مقایسـه بـا دیگـر منـاطق قـاره آفریقـا، مناقشات و بحرانهای سیاسی و امنیتی زیادی را در خود جای داده است که می تـوان بـه بحـرانهـای داخلی این کشورها نظیر سودان (بحران جنوب و بحران دارفور)، سومالی (درگیـریهـا از سـال ١٩٩١ پس از سقوط حکومت زیاد باره تاکنون) و تنش های مرزی این کشورها با یکـدیگر (اتیـوپی و اریتـره، اریتره و جیبوتی ، سومالی و اتیوپی و...
مناقشـات در منطقـه شـاخ آفریقـا تنهـا بـه منازعـات بـین کشورهای این منطقه محدود نمی شود، در واقع فروپاشی اتحاد جمـاهیر شـوروی دورهای طـولانی را که در آن منازعه ای بین المللی بر نظام جهانی حاکم بـود، پایـان داد و بـه جـای آن، منازعـات داخلـی ، منازعات قومی و منازعه بر سر تجزیه طلبی و قدرت در داخل کشورها به منازعات معمـول دهـه ١٩٩٠ تبدیل شد.
به عنوان نمونه ، اگر جدایی طلبی جنوب سـودان را بررسی کنیم ، درمی یابیم که منازعات بین شمال و جنوب سودان جدا از اینکه ناشـی از تفـاوت و اختلاف این دو منطقه و برخی سیاست های غلط دولت مرکزی است ، حاصل سیاسـت وزارت امور خارجه بریتانیا نیز می باشد.
مانند ادعای سومالی نسبت به منطقه اوگادن اتیـوپی و درگیـری بـین اریتـره و اتیوپی ریشه مخاصمات در آفریقا متعدد و پیچیده است و در عرصـه هـای بـین المللـی و ملـی میـان پارامترهای اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی ریشه دارد.