چکیده:
انسان به صورت فطری، اجتماعی زندگی میکند و برای تامین نیازهای زندگی و رفـع موانع باید مقررات و حکومتی را بپذیرد. اما کدام ضوابط و حکومت حقانیت و مشروعیت پذیرش و تبعیت دارد؟ از دیدگاه قـرآن جـز پروردگـار متعـال ، کسـی از امکـان و حـق حاکمیت برخوردار نیست . به همـین دلیـل در علـم کـلام از اقسـام توحیـد، توحیـد در حاکمیت ، در تشریع و در ربوبیت میباشد که لازمـه و ضـروری مسـلمانی اسـت . البتـه خداوند برخلاف امیران ، حاکمیت خود را از طریق ابلاغ قانون و مقـررات حکـومتیاش و توسط نمایندگان خود(انبیاء، اوصیاء و عالمان دینی) اعمال مینماید. در این نوشتار ملاک حقانیت و مشروعیت حکومت و منشا آن از منظر قرآن کریم بـر اسـاس روش اسـنادی و تحلیل و توصیف مورد بررسی قرار گیرد. به نظر می رسد مقام ذاتی و صـفاتی خداونـد، به ویژه خالقیت و مالکیت خداوند، منشا حاکمیت او و علت عاملان وی بر مردم باشد. لذا مشروعیت حکومت الهی به حقانیت خدا و مشروعیت حکومت نمایندگان او بـه اذن خـدا است ؛ و رای و خواست مردم تنها مقبولیت و زمینه را ایجاد میکند.
خلاصه ماشینی:
امام علی در این ارتباط میفرمایند: «انه لابد للناس من امیر بـر او فاجر» (مردم نیاز به امیر دارند، نیکوکار یا گناه کار) (نهج البلاغـه ، ج ١ :٩١) همچنـین فرمودند: «أسد حطوم خیر من سلطان ظلوم و سلطان ظلوم خیر مـن فـتن تـدوم » (شـیر درنده از حاکم ستم گر بهتر است و حاکم ستم گر از فتنه های مستمر بهتـر) (مجلسـی، ج (359 :72 در میان مسلمانان نیز اصحاب و پیروان هر دو مذهب بزرگ اسلامی (شیعه و سنی) به ضرورت وجود حکومت اعتراف دارند و درباره حاکمیت پیامبران و پیامبر خاتم بـر ایـن باورند که مشروعیت آن از سوی آفریدگار عالم بـوده اسـت ؛ ولـی در ارتبـاط بـا مصـداق حاکمیت پس از رحلت حضرت با هم اختلاف نظر دارند.
نیز بـه همـین صـورت ضمن ذکر نعمت الهی، از تبدیل آنها سخن گفته اند و قدرت خدا را یادآور شده انـد؛ و در مقابل ضعف و ناتوانی معبودهای غیر واقعی، موضوع برخی آیات از جمله آیه زیر است که می فرماید: «قل ادعوا الذین زعمتم من دون الله لا یملکون مثقال ذرة فـی السـماوات و لا فـی الأرض و ما لهم فیهما من شرک و ما له منهم من ظهیر» (بگو: کسـانی را کـه جـز خـدا [معبود خود] پنداشته اید بخوانید؛ هم وزن ذره ای نه در آسـمان هـا و نـه در زمـین مالـک نیستند، و در آن دو شرکتی ندارند، و برای وی از میان آنان هیچ پشتیبانی نیست ).