چکیده:
چکیده محمدتقی مجلسی مشهور به «مجلسی اول» از علمای قرن یازدهم هجری، در شرح کتب حدیثی آثار گرانقدری به جای گذاشته است که از جملة آنها روضة المتقین (شرح عربی من ال یحضره الفقیه) و لوامع صاحبقرانی (شرح فارسی من الیحضره الفقیه) است. محمدتقی مجلسی در لوامع صاحبقرانی روایتها را در سه محور کلی، بررسی صحت متن روایت، شرح ظاهر روایتها و جمع و حل روایتهای متعارض کاویده است. او برای احراز صحت متن از روشهای توجه به نسخههای گوناگون، توجه به تقطیع روایتها، توجه به تصحیف و تحریف، توجه به نقل به معنا و عرضة روایتها بر قرآن بهره جسته است و در شرح ظاهر متن به بیان معانی لغوی و اصطالحی کلمات و عبارتها، به کارگیری قواعد عربیت در شرح و ترجمة روایتها و گردآوری روایتهای هممضمون پرداخته است. او باتسلط کامل بر مفاد و مضمون روایتها به سراغ شرح آنها رفته است، و تا حد توان خود، در بیان معانی آنها و جمع داللی بین روایتهای متعارض و کشف روابط بین آنها از جمله عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مبین، و نص و ظاهر کوشیده است. او همچنین در مواردی معدود در مواجهه با تعارضهای مستقر میان آنها قائل به ترجیح شده یا در عمل به آنها قول به تخییر را پذیرفته است.
خلاصه ماشینی:
"ذکر روایتهای هممضمون بهمنزلة شاهد در توضیح آیات و روایات: همو برای نمونه بعد از ذکر روایت «و قال الصادق جعفر بن محمد صلوات اهلل علیهما کل ماء طاهر اال ما علمت أنه قذر»، «یعنی حضرت فرمودند که هر آبی پاک است تا ندانی که نجس شده است یا نجس است» میگوید: و محمدبنیعقوب کلینی، و شیخ طوسی به عنوان صحیح و قوی همین مضمون را روایت کردهاند از آن حضرت صلواتاهلل علیهما به این عبارت که: «الماء کله طاهر حتی یعلم أنه قذر» و شیخ به عنوان موثق از آن روایت کرده است: «کل شیء نظیف حتی تعلم أنه قذر» و همه یک مضمون است و داللت می کند بر آنکه اگر به آبی رسیم و ندانیم که بول است یا آب، پاک است یا نجس حکم به پاکی آن میکنیم هر چند ظن نجاست نیز باشد ...
روش او چنین است که یا ضمن ترجمة روایت به روایتهای هممضمون اشاره میکند و یا روایتهای هممضمون را بعد از ذکر روایت میآورد، یعنی اگر فرازی از یک روایت با روایت دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 152 دیگر مشابه بوده است، در ضمن ترجمه، آنها را بیان کرده است؛ برای نمونه، بعد از ذکر عبارت « فاذا قمت الی الصلوة فال تاتها سعیا و ال متکاسال و ال متناعسا و ال مستعجال و لکن علی سکون و وقار»، «یعنی پس چون خواهی که نماز کنی، پس میا به سوی نماز به عنوان دویدن و از روی کسلی و تنبلی نماز مکن و چون پینکی زنی که خوابت آید، نماز مکن و نه با عجله، بلکه با سکون و وقار متوجه نماز شو» میگوید: و در حدیث صحیح زراره منقول است که حضرت امام محمدباقر صلواتاهلل علیه فرمودند که چون به نماز برخیزی بر تو باد که دل خود را متوجه نماز گردانی، زیرا که از نماز تو چیزی مقبول است که دل تو با خدا باشد ..."