چکیده:
آرا و نظریات سیاسی ـ اجتماعی بیرونی از دو منظر قابل تأمل است: اولا،
وی به میراث و هویت تمدن اسلامی ـ ایرانی تعلق دارد؛ ثانیا، روش
پژوهشی وی، تجربی و علمی است، بنابراین، وی دانشمندی اسلامی
است نه فیلسوف اسلامی. براین اساس، نقطه عزیمت اندیشه سیاسی وی،
«مدلها»، «الگوها» و «قوانین» طبیعی هستند یعنی از جامعه طبیعی به
جامعه مدنی میرسد و در نهایت الگوی مدینه فاضله وی از سنخ جامعه
سیاسی دینی است؛ به عبارت دیگر، از منظر وی ماهیت زندگی انسانی،
عقلانی و ارادی است، و لذا انگیزش وکنش جامعه انسانی در قوس
صعودی خود از «حب و بغض» به «رجا و خوف» و در نهایت به سوی «رضا
و تسلیم»، به تکامل میرسد، و در پرتو آن، «حکومت فاضله معطوف به
عقل وحیانی» در برابر «حکومت فاسقه معطوف به جهل» محقق میگردد.
خلاصه ماشینی:
"ضرورت و منشأ جامعه مدنی بیرونی برای اثبات جامعه مدنی از واژه «استئناس»13 و در برخی موارد از کلمه «تعارض» استفاده میکند14 و گاهی هم به نیازهای انسان15 اشاره مینماید؛ بنابراین فلسفه اجتماعی بودن انسان از نظر او، مبتنی بر چندین اصل مهم است : الف) اصل استئناس و تجانس: با این اصل وی به ریشه لغوی انسان که از «أنس» مشتق شده نزدیک میشود؛ بدین معنا که زندگی انسان کامل نمیشود مگر به واسطه انس و همیاری با دیگران؛ از این رو با توجه به مقدمه کتاب الجماهر فی الجواهر، همگنی عامل تأسیس جامعه است: بنیان جامعه در نظر بیرونی بر مبنای همگنی و تشابه استوار است و در این باب مثالهایی ارائه میدهد؛ از جمله میگوید حتی پرندگان با همگنان خود میپرند و همزبانی گنگها با یکدیگر چنان زیاداست که وقتی به هم میرسند ، مردمان دیگر را که نمی توانند با آنان گفتوگو کنند همه را گنگ میدانند؛ پس هر گاه به گنگی مشابه خودشان برخورد میکنند ، به چنان آرامشی میرسند و با تمام وجود غرق در برقراری تفاهم و ارتباط با هم میشوند.
7. کار ویژههای دولت الف ) تأمین عدالت: ماهیت مباحث انسانشناسی و در پی آن جامعهشناسی بیرونی که ترکیبی از نیروهای متضاد است، مفهوم عدالت را تا سر حد عالیترین فضیلت فردی و اجتماعی ارتقا میدهد؛ از این رو، عدالت اقتصادی و سیاسی را بالاترین فضایل و کمالات جامعه تلقی میکند که حکومت متکفل تأمین آن است؛ از این رو، مهمترین کار ویژه «حکومت حضرت مهدی (عج) را اجرای عدل و داد»88 میداند؛ بدین ترتیب غایت حکومت نیز عدالت گستری است."