چکیده:
تقویت مکتب اصولی توسط علامه وحید بهبهانی و استمرار آن در طی دو
قرن اخیر، فصل جدیدی از حیات سیاسی شیعیان در عصر غیبت را گشود
و موجب رشد تفکر سیاسی در فقه شیعه، گسترش حوزه اختیارات فقیه و
اقتدار عالم دینی در عرصه سیاست و سرانجام برپایی حکومت دینی به
دست امام خمینی در ایران گردید. ضرورت شناخت پیشینه تفکر سیاسی
شیعه مستلزم بازکاوی اندیشههای وحید بهبهانی است. در این مقاله،
زندگی سیاسی بهبهانی و نیز اندیشههای سیاسی او در خصوص دین و
سیاست، حکومت و انواع آن، تقیه و تعامل با حکام جور، مسأله ولایت
فقیه، شرایط و اوصاف حاکم اسلامی و مؤلفههای دیگری از اندیشه وی
مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"حیات سیاسی شیعه در عصر غیبت حیات سیاسی شیعه در عصر غیبت، از دو جهت قابل طرح و بررسی است: نخست از لحاظ نظری، بدین معنا که آیا تشیع در عصر غیبت معصوم برای زندگی سیاسی پیروان خود برنامهای در خصوص تدبیر سیاسی جامعه از قبیل معرفی نظام سیاسی مطلوب و مشروع، شیوه تعیین حاکم و رهبر سیاسی، حقوق متقابل حاکم و شهروندان، خط مشیهای کلی در سیاست داخلی و خارجی (روابط بینالملل) حکومت اسلامی، امنیت اجتماعی، عدالت اجتماعی، رفاه اقتصادی، توسعه فرهنگی و دینی چارهاندیشی کرده است یا خیر؟ پاسخ به این سؤال از نگاه بهبهانی بسیار روشن است، زیرا وی نیاز به حکومت و قوانین مدنی را برای تدبیر جامعه سیاسی، مختص به زمان خاص و منحصر به مکان معین نمیداند و همه زمانها و مکانها و احوال مردمان را در نیاز نظری ایشان به نظم و قانون و مجری قانون و برقرار کننده نظم، یکسان میبیند.
43 وی با تأکید بر اوصاف حضرت علی علیهالسلام در ابطال طریقه مخالفان به این اصل عقلانی استناد میکند و میگوید: چگونه میتوان انسانی را که دارای سابقه خدمات اجتماعی بوده و از نظر اوصاف و کمالات انسانی سرآمد روزگار است و از دیگران اعلم است به گونهای که خلیفه دوم بارها اعتراف به اعلمیت آن حضرت نمود و گفت: «هذه قضیة و لا ابا حسن لها» و در باقی کمالات که در شمار نمیگنجد، میتوان رعیت کسانی قرار داد که رذایل و کمالات وارونه و مناقب واژگونه آنان قابل احصا نیست؟44 فقدان اجماع و اتفاق نخبگان: یکی از دلایل وحید بهبهانی بر عدم مشروعیت حکومت موردنظر اهل سنت این است که انتخاب خلفا پس از رحلت پیامبر نه تنها با اجماع و اتفاق مردم صورت نگرفت، بلکه این انتخاب با اغفال و تهدید مردم و نیز نخبگانی مانند اصحاب خاص پیامبر تحقق یافت."