چکیده:
بهرغم همة تلاشهای تاریخی انسان در شرق و غرب عالم، او همچنان به جامعة مطلوب دست نیافته و نیز، به تلاشی موثر در بازتولید الگوهای آسمانی منبعث از وحی برای درمان دردهای روز خویش نپرداخته است؛ ازاینرو، نوشتة حاضر در پی پاسخ به این مسئله است که: الگوهای تغییر و تحول سیاسی- اجتماعی از نظرگاه قرآن چیست؟ (سوال). در الگوی قرآنی تغییر و تحول سیاسی- اجتماعی، با در نظر داشتن دو مبنای انسانشناختی اختیار، مسئولیت و سازکارهایی چون تلاش برای برپایی عدالت و جهاد، دگرگونی از درون انسان آغاز شده و با اصلاح در سطوح مختلف میتواند جامعة نامطلوب را بهسوی جامعة مطلوب راهبری کند، آنسان که این تغییرات در دورة انقلاب اسلامی ایران و اندیشة سیاسی امام خمینی( آغاز شده است. (فرضیه) در دنیای شتابنده و در حال دگرگونی، شناخت الگوهای تحول سیاسی- اجتماعی آن هم از منظر اندیشة سیاسی اسلام به ویژه قرآن کریم، پراهمیت است. (هدف) در کلام خداوند، الگویی متفاوت و متمایز برای تحول سیاسی- اجتماعی وجود دارد که تلاش شده تا با روش تفسیر اجتهادی، به دست آید. (روش) ارائة الگوی تغییر و تحول سیاسی در قرآن که مبتنی بر عناصری چون اختیار انسانی، توانایی او بر تغییر، مسئول بودن در تحول سیاسی و همیشگیاش در برابر تغییر، جدید است. (یافته)
Despite all historical efforts of man all over the world, he has not reached the desired community yet, and also has not dealt with an effective attempt in reproduction of divine patterns derived from revelation to treat his present day pains. Therefore, the present article seeks to answer this question: What is the pattern of sociopolitical change from the Holy Quran’s point of view? (Question) In the Holy Quran’s pattem of sociopolitical change, regarding the basis of anthropology of free will, responsibility and efforts to establish justice and jihad, the change starts from inside and with correction in different levels can lead the undesired community towards the desired one, as these changes started at the time of the Islamic Revolution of Iran and political thought of Imam Khomeini. (Hypothesis) In today’s hasty and changing world, identifying the patterns of sociopolitical change from the viewpoint of the political thought of Islam, especially the Holy Quran’s, is very important. (Objective) In the words of God, there is a different and distinguished pattern for sociopolitical change which has been tried to achieve using method of interpretation (tafsir). (Methodology) Presenting the pattern of sociopolitical change in the Holy Quran which is based on elements such as man’s free will, his ability to change, his responsibility in political change and his constant responsibility in change is new. (Finding}
خلاصه ماشینی:
"در الگوی قرآنی تغییر و تحول سیاسی- اجتماعی، با در نظر داشتن دو مبنای انسانشناختی اختیار، مسئولیت و سازکارهایی چون تلاش برای برپایی عدالت و جهاد، دگرگونی از درون انسان آغاز شده و با اصلاح در سطوح مختلف میتواند جامعة نامطلوب را بهسوی جامعة مطلوب راهبری کند، آنسان که این تغییرات در دورة انقلاب اسلامی ایران و اندیشة سیاسی امام خمینی( آغاز شده است.
برخی ساحتهای این بحث را میتوان در مکتب معتزلیان و به ویژه شیعیان، در مرحلة اقدام اجتماعی برای به صلاح آوردن نظام حاکم و یا برانداختن آن و تأسیس نظامی عادلانه دریافت که در اندیشة آنان، انسان موجودی مختار است که میتواند در برابر جباران ایستادگی کند در حالی که این تفکر در باور اهل حدیث و اشعریان کمرنگ است؛ زیرا حسن و قبح عقلی مورد انکار آنان بود و معیاری فراتر از واقعیتهای موجود برای ارزیابی «آنچه بود» وجود ندارد تا کسی بخواهد آن را تغییر دهد (مطهری 1377: 30).
با این بررسی، چون به مبانی، اجزا و عناصر کلیدی تحول از منظر قرآن کریم میپردازیم، میتوانیم الگوی مناسبی را از آنها استخراج کنیم، الگویی که از سویی با مبانی هستیشناختی و انسانشناختی تحول، مرتبط است و از دیگر سو با سازکارهایی که جامعه را متحول میسازد و در پایان، فرایند تغییر یا به تحول فراگیر نظام مستقر میانجامد که امروزه از آن به انقلاب تعبیر میشود یا تحول آرام و گام به گام که اصلاح نام میگیرد."