چکیده:
ادبیات، هنر آرایش و پیرایش کلام است به نحوی که صورت آن زیباتر و پیام آن تاثیرگذارتر گردد. برجسته سازی ادبی یا فراهنجاری در اثر دگرگون سازی زبان معیار (انحراف از نرم) صورت می پذیرد. فراهنجاری ممکن است در صورت های زبانی (آوایی، معنایی، واژگانی، نحوی، گویشی و...) اتفاق بیفتد. در اسلام دعا به عنوان یکی از نخستین چارچوب هایی در نظر گرفته می شود که در آن روح می تواند مطابق با خواست الهی شکل بگیرد. دعای معصومان(ع) تصویر کاملا جدیدی از روح زنده و پویای اسلام را نشان می دهد؛ زیرا این دعاها دسترسی مستقیم به انواع رفتارها و ویژگی های بشری را ـ که نیاز شکوفایی کامل آرمان اسلامی هستندـ فراهم می کند. صحیفهٔ سجادیه، ارزشمندترین و گران قدرترین ادب دعایی به شمار است که اندیشه ها و افکارش، روح پاک انسانی را به نمایش گذاشته و هدایت جامعه بشری را مطمح نظر قرار داده است. از آنجا که جلب توجه ذهن مخاطب به موضوع برای درک بهتر آن و وارد ساختن او در فضای متن جهت تامل بیشتر، یکی از ویژگی های فنی متن است، آن حضرت با زبان دعا و با تکیه بر اصل هم نشینی معنایی و ساختار کلام، دست به آفرینش نثری زده اند که از سطح نثر ادبیات زمان خویش فراتر رفته و با زبانی فرا هنجار نمود یافته است. فرا هنجاری در صحیفهٔ سجادیه از سطوح متفاوتی از جمله «آوایی، واژگانی، نحوی و معنایی» قابل بررسی است. این جستار به بررسی زبان فرا هنجار با تکیه بر متن صحیفهٔ سجادیه، بر اساس روش تحلیلی توصیفی پرداخته است.
make its form more beautiful and its message more effective.
Metanormativity may occur in most language forms: phonetic,
semantic, synthetic, lexical, dialectic etc. Imam Sajjad, based on
association of meaning and form of the utterance, has created a
prose transcending the level of prose of his literature era and is
appeared in the form of a meta-normative language.
Metanormativity in al-Sahifa al-Sajjadiyyah has different levels
such as phonetic, semantic, synthetic, lexical ones. This
research analytically and descriptively considers metanormative
language based on al-Sahifa al-Sajjadiyyah text.
Keywords:
خلاصه ماشینی:
از آنجـا که جلب توجه ذهن مخاطب به موضوع براي درک بهتـر آن و وارد سـاختن او در فضـاي مـتن جهت تأمل بيشتر، يکي از ويژگي هاي فني متن است ، آن حضرت با زبان دعا و با تکيه بر اصـل هم نشيني معنايي و ساختار کلام ، دست به آفرينش نثري زده اند که از سطح نثر ادبيـات زمـان خويش فراتر رفته و با زباني فراهنجار نمود يافته است .
محـور اصـلي پـژوهش توجه به متن صحيفۀ سجاديه بر پايـۀ پـيش مطالعـات زبـان شناسـي و در نظـر گـرفتن ادبيات عصر امام سجاد(ع ) و بر اساس سبک تحليلي توصيفي است که پرسش هاي زيـر را مطمح نظر قرار داده است : فراهنجاري در نثر چگونه و در چه فرمي صورت مي يگرد؟ آيا اصول برجسته سازي ادبي در صحيفۀ سجاديه نمود داشته اسـت و بـه ديگـر سـخن آيـا مي توان آن را متني فراهنجار تلقي کرد؟ فراهنجاري نظريه پردازان صورت گرا همواره به شناخت و توصيف زبان ادبي (سازوکار) توجـه خاصـي دارند.
فراهنجاري واژگاني اثر ادبي از واژه ها تشکيل مي شود و قوانين حاکم بر کل يک متن ادبـي ، بـر واژه هـا نيـز حاکم است و بالعکس ، آهنگ دروني واژه ها و هماهنگي نظـام آوايـي در سـاختار زبـاني ، نظام موسيقيايي را به وجود مي آورد که در اين ساختار، فضـا بـراي رسـتاخيز کلمـات و بالندگي و رشد معنايي واژه ها و ساختار شعري گسترده تـر مـي شـود [١٥: ٧٣].