چکیده:
در مجامع روایی عامه و خاصه روایاتی با موضوع قرآن وجود دارد که با تعابیر گوناگون به حفظ قرآن تشویق و ترغیب کردهاند. آنچه امروز شاهد آنیم، حمل معنای حفظ، تنها به معنای حفظ ذهنی در این روایات است؛ با آن که این واژه در لغت به معنای مراقبت و نگهداری است و در نقل، به معنای حفظ ذهنی و مراقبت عملی به کار رفته است. پژوهش حاضر _ که در پی چیستی معنای «حفظ» در این روایات است _ پس از بررسی لغوی و ارائه مستنداتی از کاربردهای حفظ در آیات و روایات، روایات مذکور را بررسی کرده و روشن ساخته که در تمام آنها، معنای حفظ، نسبت به دو معنای یاد شده، مجمل است؛ ولی قراین موجود، ضمن انصراف این معنا به معنای عملی نشان میدهد که هیچ دلیلی بر انصراف و یا انحصار حفظ در معنای حفظ ذهنی وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر _ که در پی چیستی معنای «حفظ» در این روایات است _ پس از بررسی لغوی و ارائه مستنداتی از کاربردهای حفظ در آیات و روایات، روایات مذکور را بررسی کرده و روشن ساخته که در تمام آنها، معنای حفظ، نسبت به دو معنای یاد شده، مجمل است؛ ولی قراین موجود، ضمن انصراف این معنا به معنای عملی نشان میدهد که هیچ دلیلی بر انصراف و یا انحصار حفظ در معنای حفظ ذهنی وجود ندارد.
حفظ قرآن، احادیث حفظ، معناشناسی حدیث درآمد بخشی از روایات موجود در منابع روایی شیعه و عامه، مربوط به حفظ قرآن کریم است؛ روایاتی که مضمون آنها تشویق مخاطبان به حفظ قرآن است؛ مانند این روایت که امام صادق _ علیه السلام _ فرمود: کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، گرایش نهج البلاغه.
روایاتی که حفظ به همراه وصیت به کار رفته است و در آنها قراینی وجود دارد که منظور از حفظ، درک صحیح و تلاش برای عمل کردن به آن توصیه است؛ مانند این روایت که در آن امام صادق_ علیه السلام _ وصیت رسول خدا _ صلی الله علیه و آله _ به امام علی_ علیه السلام _ را این گونه نقل میکند: یا علی!
حفظ در این روایت نمیتواند به معنای نگهداری ذهنی باشد؛ زیرا در پاسخ امام _ علیه السلام _ سخن از صعود به درجات عالی بهشت است و رسیدن به این مقامات، پاداش عمل به متن دین است که آیات فراوانی به آن دلالت دارند؛ مانند آیه: و لکل درجات مما عملوا.