چکیده:
معرفت و بهطور خاص باور و اعتقاد آدمی، یکی از مهمترین ارکان در تعیین هویت انسان و شکلگیری فرد و اجتماع است که از دیرباز مورد توجه و پژوهشهای فراوانی از دیدگاههای مختلف بوده است. یقینا باورهای انسانی همانند سایر پدیدههای دیگر، همانگونه که در برخی از امور تأثیرگذار است، از عوامل و علل معرفتی و غیر معرفتی نیز اثر میپذیرد.قرآن کریم، این تأثیرگذاری و تأثیرپذیری معرفت را با همهی ابعاد آن مورد توجه قرار داده است و ضمن بیان فرایندها و روندهای این تعامل، هنجارها و بایستههای این تعامل را برای دستیابی انسان به سعادت و کمال بیان فرمودهاست. این مقاله ضمن بیان نکاتمقدماتی، سنت گذشتگان را بهعنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر باور از دیدگاه قرآن کریم بررسی میکند. اهمیت این دست از مباحث، از آنروست که یکی از راههای اسلامیسازی علوم، طراحی نظریهای سامانمند و جامع دربارهی هنجارهای باور براساس قرآن کریم و سنت پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهمالسلام) است.
خلاصه ماشینی:
"در خصوص بررسی تعامل میان باور و امور پیشگفته، بحث را در دو زمینه میتوان پی گرفت: الف) باورها چگونه و تحتتأثیر چه عواملی پدید میآیند، تغییر مییابند، تعمیق یا تضعیف میشوند و نیز اینکه باورها چگونه و تا چه حد بر غیر خود تأثیر میگذارند؟ ب) هنجارها و ارزشهای مربوط به این تعامل چیست؟ قرآن کریم بهعنوان مهمترین راهنما برای هدایت بشر بهسوی کمال و سعادت، این تعامل را با همهی ابعاد آن مورد توجه قرار داده و ضمن بیان فرایندها و روندهای این تعامل، هنجارها و بایستههای این تعامل را برای دستیابی انسان به سعادت و کمال بیان فرموده است.
نکتهی قابل توجه در اینجا، این است که خداوند ملاک بطلان و نادرستی این پیروی را ظنیبودن و استنادنداشتن آن بهدلیل و حجت (سلطان) میداند، لذا بر این اساس، میتوان به یک نتیجهی کلی دست یافت و آن اینکه براساس دیدگاه قرآن کریم، هر فرد یا گروهی که این ویژگی (دلبستگی به سنت، بهدلیل سنتبودنش) را داشته باشد، حتی اگر از دانشمندان و عالمان باشد و دلبستگیاش به نظریهها، الگوها و چارچوبهای عالمان گذشته، صرفا بهخاطر سنتبودن آنها و نه قوت و توانایی و برخورداری از حقیقت باشد، بهگونهای که با وجود رخنهها و موارد نقضی که در آنها وجود دارد، از آن در برابر دیدگاهها و نظریههای جدیدی که شواهد بیشتری برآن وجود دارد، حمایت کند و بدینگونه از رشد علمی و تقرب به حقیقت جلوگیری کند، چنین فردی بهلحاظ معیار و ملاک فرقی با سنتپرستان جاهلی ندارد و متأثر از عوامل غیر معرفتی است و نمیتواند خود را در زمرهی جویندگان حقیقت قرار دهد."