چکیده:
از مسائلی که در سلامت روان نقش مهمی دارد، چگونگی واکنش به دو موقعیت خوشایند و ناخوشایند است. این امر عوامل مختلفی دارد؛ اما هدف این پژوهش، بررسی تک عواملی است که در روایات معصومان _ علیهم السلام _ آمده و هر کدام به تنهایی در هر دو موقعیت متضاد خوشایند و ناخوشایند، کارکرد تعدیل کنندگی یکسان دارند. روش پژوهش، کتابخانه ای و تحلیل محتواست. یافته پژوهش این است که بر اساس احادیث معصومان_ علیهم السلام _ ، تنظیم درست نظام های چهارگانه لذت، رغبت، اسناد، و انتظارات، هر کدام به تنهایی توان تعدیل واکنش در هر دو موقعیت متضاد را دارند. نتیجه این که با سرمایه گذاری روی این عوامل، می توان هر دو موقعیت خوشایند و ناخوشایند را پوشش داد و واکنش منفی را مهار کرد. این کار نیازمند تهیه سازوکار های اخلاقی و روانشناختی آن است .
خلاصه ماشینی:
رسول خدا _ صلی الله علیه و آله _ با تأکید بر نقش یاد مرگ در تعدیل لذت جویی، به تأثیر آن در دو موقعیت خوشایند و ناخوشایند اشاره کرده و تصریح میکند که این عامل، تنگنای روانی در ناخوشایندها را توسعه میدهد و توسعه نامعقول در خوشایندها را نیز تضییق میکند.
5 بنا بر این، زهد حالتی را برای فرد به وجود میآورد که او را از نوسانات و تغییرات زندگی دنیا آزاد کرده و در سطحی فراتر قرار میدهد و لذا این تغییرات مادی موجب تغییرات و نوسانات شدید روحی و روانی در وی نمیگردد و به همین جهت سلامت روان انسان به امام علی _ علیه السلام _ در این باره میفرماید: «الزهد کله بین کلمتین من القرآن، قال الله سبحانه: لکیلا ݢݢݢݢݢتأسوا علی ما فاتکم و لا تفرحوا بما ءاتاکم، و من لم یأس علی الماضی و لم یفرح بالآتی فقد أخذ الزهد بطرفیه» (نهج البلاغه، حکمت 4٣٩؛ مشکاةالانوار، ص٢٠٧، ح56٣؛ روضة الواعظین، ص4٧5).
در کتاب الامالی صدوق به نقل از حفص بن غیاث آمده که چنین روایت میکند: قلت للصادق جعفر بن محمد _ علیه السلام _ : ما الزهد فی الدنیا؟ فقال: قد حد الله ذلک فی کتابه، فقال: لکیلا تأسوا علی ما فاتکم و لا تفرحوا بما ءاتاکم» (الامالی صدوق، ص٧١4 ح٩٨4؛ تفسیر القمی، ج٢، ص١46؛ مشکاة الانوار، ص٢٠٨، ح565).
بر همین اساس، رسول خدا _ صلی الله علیه و آله _ با اشاره به برخی ویژگیهای دنیا، تصریح میکند که شناخت دنیا واکنشهای منفی به هر دو موقعیت را تعدیل میکند: أیها الناس!